Από το θέατρο και τις ελληνικές και διεθνείς κινηματογραφικές παραγωγές, τον αντιδικτατορικό αγώνα, τις εκδόσεις «Ιθάκη», τη συγγραφή μυθιστορημάτων και σεναρίων, ο δρόμος είναι μακρύς και περνάει μέσα από τις παρέες στο Dolce,
τα τσιγάρα, τα ποτά και τα ξενύχτια, για να καταλήξει στις 18/12 στη «Θόλο» με το “QED”. Η A.V. παρακολουθεί τη διαδρομή.
Αθήνα
Αυτή η πόλη έχει ξεπεράσει σε πολλούς τομείς τα όρια της βαρβαρότητας και καθημερινά είμαστε αναγκασμένοι να τσακωνόμαστε για το αυτονόητο, το οποίο ως έννοια και πρακτική δεν υφίσταται. Το να περπατάς, φερ’ ειπείν, στην Αθήνα δεν θεωρείται αυτονόητο, αφού όλα τα πεζοδρόμια είναι κατειλημμένα από αυτοκίνητα και μηχανάκια. Υπάρχει λοιπόν μια ανάγκη επανάστασης για το αυτονόητο. Ίσως ένα από τα πρώτα καθήκοντα του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη θα ήταν να κάνει πάλι την Αθήνα αγαπημένη πόλη, εξοστρακίζοντας τα αυτοκίνητα και αποκαθιστώντας τα δικαιώματα των πεζών.
Βαδίζω Και κάθε μέρα βρίσκομαι σε εμφύλιο πόλεμο με τους ασυνείδητους κατόχους αυτοκινήτων και μηχανών που τα παρατούν όπου θέλουν. Συχνά δε, οδηγούμαι στην αυτοδικία αγανακτισμένος. Για παράδειγμα, όταν υπάρχουν παρκαρισμένα αυτοκίνητα πάνω στο πεζοδρόμιο, σηκώνω τους υαλοκαθαριστήρες τους ως διαμαρτυρία. Το επόμενο στάδιο θα είναι να σπάμε τα τζάμια του αυτοκινήτου. Για την πολιτεία και το δήμο υπάρχουν μόνο τα αυτοκίνητα και οι μηχανές, επειδή πληρώνουν τέλη κυκλοφορίας. Μήπως στο τέλος μας ζητήσουν και τέλη κυκλοφορίας για να περπατάμε στην πόλη μας;
Γεννήθηκα… στη Θεσσαλονίκη, αλλά το Δημοτικό το τελείωσα στη Δράμα, όπου πρωταγωνιστούσα στις σχολικές θεατρικές παραστάσεις. 12 ετών έφυγα από τη Δράμα κι επέστρεψα στη Θεσσαλονίκη. Μπήκα στην Κτηνιατρική, όπου ασχολήθηκα κυρίως με το θέατρο και την κινηματογραφική λέσχη, άφησα τη σχολή στη μέση και μετά ήρθα στην Αθήνα για να σπουδάσω ηθοποιός στη σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Στη Θεσσαλονίκη, ανάμεσα σε άλλα, πολιτικοποιήθηκα, ερωτεύτηκα και για πολλά χρόνια δεν υπήρχε διαδήλωση που να μην είμαι μέσα.
Δέντρο Δεν στολίζω πια χριστουγεννιάτικο δέντρο. Δεν το έκανα ποτέ με μεγάλο ενθουσιασμό. Μ’ ενοχλεί η ιδέα ότι όλοι σπεύδουν να στολίσουν και να φωταγωγήσουν τα δέντρα τους σπαταλώντας ενέργεια, όταν ξέρουμε πως για κάθε λάμπα που ανάβει, λιώνει κι ένας κόκκος πάγου. Προτείνω στους επαναστατημένους νέους, που διαδηλώνουν και καίνε διάφορα στο διάβα τους, να υιοθετήσουν από ένα δέντρο –όχι χριστουγεννιάτικο– και να το υπερασπίζονται, να το φροντίζουν. Αυτή θεωρώ ύψιστη επαναστατική πράξη. Οι νέοι πρέπει να εμποδίζουν τους γονείς τους να χτίζουν αυθαίρετα και μάλιστα σε καμένες εκτάσεις.
Ελευθερία Ενηλικιώθηκα μέσα στη Δικτατορία κι έκτοτε το προσωπικό μου στοίχημα είναι να προσπαθώ να είμαι ελεύθερος απέναντι σε κάθε μορφή εξουσίας, είτε στην πολιτική είτε στις επιμέρους εξουσίες που μου ασκούνται. Έχω πάει στη φυλακή διεκδικώντας το δικαίωμά μου να εκφράζω ελεύθερα τη γνώμη μου. Μάλιστα, αυτή την εποχή, γράφω ένα βιβλίο για την περίοδο της Δικτατορίας.
Ζαριά Δεν παίζω τυχερά παιχνίδια, αλλά μου αρέσει να βλέπω τη ζωή σαν μια ζαριά. Μου αρέσει να αφήνομαι στην τύχη. Δεν έχω κάποιο σχέδιο για τη ζωή μου ή γι’ αυτό που κάποιος θα ονόμαζε καριέρα.
Ήττα Σε όλη μου τη ζωή μαθαίνω να ηττώμαι, να χάνω. Δεν το επιδιώκω, φυσικά, αλλά θεωρώ ότι είμαι εύκολο θύμα για κάποιον επιτήδειο να με ξεγελάσει. Αλλά τι σημαίνει κερδισμένος και χαμένος; Μήπως τελικά κερδισμένος είναι αυτός που ζει, παρά τις απώλειες και τις ήττες του, και χαμένος αυτός που μονίμως μηχανορραφεί;
Ηλιθιότητα Ένας κόσμος που είναι γεμάτος «Εγώ», τα οποία έχουν αντικαταστήσει απόλυτα το «Εμείς», οδηγείται στην ουσία στην ιδιωτεία, δηλαδή στην ηλιθιότητα.
Θόλος (Η) Όταν μπήκα στη «Θόλο», στο Κέντρο Ελληνικός Κόσμος, αισθάνθηκα ότι εδώ πρέπει να παίξω το “QED” του Πήτερ Παρνέλ. Κι ενώ το έργο αυτό το έχω παίξει και στο παρελθόν στο Άνεσης, η «Θόλος» δίνει τη δυνατότητα να προβληθούν πάνω της κάποιες εικόνες που αναλύει ο Φάινμαν, όπως το σύμπαν, η κίνηση των φωτονίων και των ηλεκτρονίων.
Καταξίωση Την καταξίωση που προέρχεται από την αποδοχή της δουλειάς μου, τη χαίρομαι. Αυτή όμως που προέρχεται από τις δημόσιες σχέσεις, την έχω χεσμένη. Μ’ ενδιαφέρει να ζήσω τη ζωή μου, να κάνω τα πράγματα που με ενδιαφέρουν, που με καίνε. Δεν βάζω πάνω από τη δημιουργία τη δημοσιότητα.
Λάθη Μ’ αρέσει μια φράση του Μπρεχτ από τις «Ιστορίες του κυρίου Κόινερ». Ρωτάει κάποιος τον κύριο Κόινερ: «Τι κάνετε τώρα;». Κι αυτός απάντησε: «Ετοιμάζω το επόμενο λάθος μου». Επίσης, ο δάσκαλός μου στο χορό, ο Λεωνίδας Ντε Πιαν, έλεγε: «Αν δεν πέσεις, δεν θα γίνεις ποτέ χορευτής».
Μοναξιά Πάντα πίστευα ότι αν αντέξεις τη μοναξιά, τα αντέχεις όλα. Είμαι κοινωνικός άνθρωπος, αλλά δεν φοβάμαι τη μοναξιά.
Νύχτα Μια φίλη μού έλεγε κάποτε παραφράζοντας το γνωστό γνωμικό: «Της μέρας τα καμώματα τα βλέπει η νύχτα και γελά». Όταν παίζεις στο θέατρο, είσαι εξ αντικειμένου ξενύχτης. Αλλά κι όταν δεν παίζω, δύσκολα κοιμάμαι νωρίς. Είμαι ιδεολογικός ξενύχτης. Άλλωστε, η Αθήνα φαίνεται πιο όμορφη τη νύχτα.
Ξένος Έχουμε πια πολλούς ξένους στην Ελλάδα, αλλά το χειρότερο είναι να είσαι ξένος στην ίδια σου τη χώρα. Κι όταν πας κόντρα σε κατεστημένες συνήθειες, τότε αισθάνεσαι ξένος στην πατρίδα σου. Η κοινωνία έχει μηχανισμούς που αποξενώνουν τα μέλη της που την ενοχλούν.
Όνειρα Ένα όνειρο που έβλεπα μικρός ήταν ότι πετούσα. Και ένιωθα θεϊκά στον ύπνο μου. Θύμωνα όταν ξυπνούσα και κοβόταν η απόλαυση της πτήσης. Όταν πάλι ήμουν Μαοϊκός, έβλεπα στον ύπνο μου τον Μάο Τσε Τουνγκ, όπου συζητούσαμε για ζητήματα της επανάστασης. Κανονικό ντελίριο μεγαλομανίας, δηλαδή.
Παρέες Είναι τα οχήματα μέσα στα οποία ζούμε και ταξιδεύουμε σε αυτή τη ζωή. Θυμάμαι την παρέα στο Dolce ή το Φίλιον, όπου μαζευόμασταν, κι από κει άρχιζε η μέρα ή η νύχτα μας. Τα πειράγματα στις γυναίκες στο δρόμο –πάντα με στιλ–, τα τσιγάρα, τα ποτά, τα ξενύχτια, τις καταχρήσεις, τις αλητείες. Στις παρέες μου πάντα ήμαστε ελευθερόφρονες. Αντιπαθώ τις παρέες που γίνονται κυκλώματα και ψιλομαφίες.
Σιωπώ Μερικές φορές η σιωπή είναι πιο ηχηρή από τη φλυαρία. Έχω σιωπήσει για πολλά στη ζωή μου, συνειδητά όμως, έχοντας ξεκάθαρη στάση απέναντι στα πράγματα.
Ταξίδια Α, ταξιδεύω συνέχεια μεταφορικά. Είμαι πολύ συχνά «αλλού». Αλλά μου αρέσουν και τα ταξίδια με την κυριολεκτική έννοια. Άμα δε λείπω για πολύ καιρό, νοσταλγώ μια βόλτα στα Εξάρχεια ή στην Πλάκα. Αγαπημένοι μου προορισμοί οι Κυκλάδες, η Νέα Υόρκη, το Άμστερνταμ, το Παρίσι, η Κωνσταντινούπολη. Κι όπως λέει και ο Εγγονόπουλος: «Η αναχώρηση είναι πάντα προτιμότερη από την άφιξη».
ΥΠ.ΠΟ.ΤΟΥ. Πιστεύω ότι ο Τουρισμός πρέπει να μπολιαστεί και να εμπλουτιστεί από τον Πολιτισμό και όχι ο Πολιτισμός να υποταχθεί στον Τουρισμό. Ο καθένας μας άλλωστε έχει ευθύνη για το τι πολιτισμό παράγει, είτε ως πολίτης είτε ως καλλιτέχνης, και προσωπικά δεν έχω εξαρτήσει την ύπαρξή μου από ένα Υπουργείο Πολιτισμού. Όσο για τις επιχορηγήσεις, πιστεύω ότι πρέπει να εστιάζουν στους νέους και στην επαρχία, όπου τα λίγα ΔΗΠΕΘΕ αργοΔΗΠΕΘαίνουν. Το 1970, όταν κάναμε το Ελεύθερο Θέατρο, η μόνη «επιχορήγηση» από το κράτος ήταν ξύλο και συλλήψεις υπό τη διαρκή παρουσία της Ασφάλειας. Κι όμως, τις παραστάσεις μας τις θυμούνται ακόμα.
Φτώχεια Την κοιτάζω κατάματα. Δεν έχω, άλλωστε, καμία ιδιοκτησία. Δεν έβαλα ποτέ στόχο στη ζωή μου να γίνω πλούσιος ή να κάνω λεφτά. Δεν τη φοβάμαι τη φτώχεια, γιατί έχω τους φίλους μου, τα παιδιά μου και τη σύντροφό μου, και αισθάνομαι πλούσιος.
Χαρά Χαίρομαι όταν κάνω αυτά που θέλω, όταν βλέπω τους δικούς μου ανθρώπους να κάνουν ωραία πράγματα. Χαίρομαι στις γιορτές, που μαζευόμαστε και γλεντάμε. Χαίρομαι όταν νικά η Δόξα Δράμας και θα χαρώ πάρα πολύ αν επιτέλους βαθύνει η Δημοκρατία σε αυτή τη χώρα.
Ψέματα Ο παππούς μου μού έλεγε: «Το ψέμα καμιά φορά χρειάζεται, αλλά πρόσεχε να μην το ξευτελίζεις, γιατί έχει κι αυτό την αξία του». Κι όντως, αν ψεύδεσαι μονίμως, αρχίζεις πια και πιστεύεις τα ψέματά σου και μετά όλη σου η ζωή γίνεται ένα ψέμα.
Ώρα Από την ώρα πηγάζει το ωραίο, με την έννοια ότι κάθε τι που γίνεται στην ώρα του είναι ωραίο. Ένα πρώιμο φρούτο είναι άγουρο κι ένα πολυκαιριανό, σάπιο. Αυτό ισχύει και στο θέατρο. Αν μια παράσταση δεν είναι έτοιμη, ξενίζει και ξινίζει. Αν είναι παραδουλεμένη, μπορεί να χάσει το στόχο της.
13°
