Ένας από τους σπουδαιότερους ιστορικούς της εποχής μας, o Μαρκ Μαζάουερ συγγραφέας και καθηγητής Ιστορίας στο πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης
Ένας από τους σπουδαιότερους ιστορικούς της εποχής μας, συγγραφέας και καθηγητής Ιστορίας στο πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης, γράφει το editorial του τεύχους 370.
Αιφνιδιάστηκα με την κρίση στην Ελλάδα. Όλο αυτό το διάστημα που βρίσκομαι στις Ηνωμένες Πολιτείες παρακολουθώ τις εξελίξεις από το ίντερνετ. Οι Αμερικανοί προσπαθούν να καταλάβουν τι συμβαίνει, αν και δεν είναι καθόλου εξοικειωμένοι με τα ελληνικά πράγματα, πόσο δε μάλλον με τα προβλήματα της Ευρωζώνης.
Η έξοδος από την κρίση θα είναι δύσκολη, πολύ δύσκολη. Το πρόγραμμα λιτότητας που σας έχει ζητηθεί να υιοθετήσετε ως χώρα δεν φαίνεται να οδηγεί άμεσα σε μια προοπτική ανάπτυξης. Από την άλλη οι εναλλακτικές που προτείνονται, τύπου πάγωμα των πληρωμών, θα βύθιζαν τη χώρα σας σε μεγαλύτερη ύφεση. Κάθε πρόβλεψη όμως στην περίπτωση της Ελλάδας είναι παρακινδυνευμένη.
Το έλλειμμα εμπιστοσύνης μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων και των πολιτών είναι μεγαλύτερο απ’ ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Όμως υφίσταται δημοκρατικό σύστημα χωρίς πολιτικούς; Οποιαδήποτε άλλη επιλογή είναι απευκταία βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Είναι καιρός, πια, να κάτσουν οι Έλληνες πολιτικοί να σκεφτούν, να αναζητήσουν τρόπους για να κερδίσουν εκ νέου την εμπιστοσύνη των πολιτών. Αυτοί πρέπει να κάνουν το πρώτο βήμα.
Δεν γίνεται δημοκρατία χωρίς κόμματα. Ενδεχομένως πρέπει να αλλάξει η λειτουργία των κομμάτων. Ίσως πρέπει να θεσμοθετηθούν αυστηρότεροι κανόνες για τους πολιτικούς. Να γίνει πιο ξεκάθαρο τι επιτρέπεται και τι δεν επιτρέπεται στην πολιτική. Να μπορεί η ελληνική κοινωνία να ελέγχει περισσότερο τους εκπροσώπους της.
Οι πολίτες δεν είναι άμοιροι ευθυνών. Πρέπει να παραδεχθούν ότι οι ίδιοι τους ψηφίσαν για να τους εκπροσωπήσουν στο κοινοβούλιο. Δεν τους επιβλήθηκαν από κάποια αόρατη δύναμη. Χωρίς αυτή την παραδοχή δεν θα μπορέσει να γεφυρωθεί το χάσμα.
Οι αιτίες που οδήγησαν στην υφιστάμενη κρίση είναι αρκετές. Είναι μια κρίση που οφείλεται στην επιθυμία δημιουργίας ενός κράτους πρόνοιας σε αντίξοες συνθήκες μετά το ’74. Είναι μια κρίση που οφείλεται στον τρόπο με τον οποίο εδραιώθηκε η δημοκρατία στη χώρα – τα δύο βασικά κόμματα εδραιώθηκαν και επιβλήθηκαν μέσα από αλόγιστες δαπάνες. Είναι μια κρίση που συνδέεται με την παγκόσμια αλλαγή του οικονομικού συστήματος. Η απελευθέρωση της κίνησης των κεφαλαίων ξεκίνησε τη δεκαετία του ’70 κι έπειτα. Αυτό σήμαινε ότι μεγάλα χρηματικά ποσά διακινούνταν ελεύθερα στον κόσμο, ήταν διαθέσιμα με μεγάλη ευκολία και μπορούσαν να αποσυρθούν εξίσου εύκολα ανάλογα με τις διαθέσεις της αγοράς.
Δεν πιστεύω ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται. Μπορεί να υπάρχουν κάποια κοινά στοιχεία με την περίοδο Τρικούπη αλλά μέχρι εκεί. Οι αιτίες της σημερινής κρίσης προέκυψαν εξ ολοκλήρου τη μεταπολεμική περίοδο και ως συνέπεια της χούντας, του ψυχρού πολέμου και όλων των πολιτικών επιλογών που ακολούθησαν. Οτιδήποτε πιο πίσω στο χρόνο δεν έχει σχέση.
Η Ελλάδα είναι μια ευρωπαϊκή χώρα. Είναι, όμως, και μια χώρα που κάποτε ήταν μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και κομμάτι των Βαλκανίων. Δεν μπορεί και δεν πρέπει να ξεφύγει από αυτό. Είναι στοιχεία της και θα έπρεπε οι Έλληνες να δουν πώς θα μπορούσαν να τα αξιοποιήσουν προς όφελός τους. Αυτό που με στεναχωρεί με την κρίση είναι ότι η Ελλάδα πριν από 10 με 15 χρόνια έδειχνε αποφασισμένη να εξελιχθεί μέσω της Ευρώπης ως ένας ισχυρός και σημαντικός συνομιλητής με τα Βαλκάνια και τη Μέση Ανατολή. Έφυγε από αυτό το μονοπάτι και νομίζω ότι πρέπει να επιστρέψει. Είναι δεδομένο ότι οι Ευρωπαίοι πρέπει να διαφυλάξουν τα συμφέροντά τους. Ωστόσο, πολλοί στην Ευρώπη βλέπουν τη βοήθεια προς την Ελλάδα ως άμεσα συνδεδεμένη με τα συμφέροντά τους. Οι Γερμανοί, για παράδειγμα, βοηθούν τους Έλληνες γιατί παράλληλα μ’ αυτό τον τρόπο προστατεύουν τα συμφέροντα των τραπεζών τους. Δεν τα θεωρούν αυτά τα δύο (βοήθεια - συμφέρον) ασύμβατα. Η στήριξη της Ελλάδας διατηρεί στη ζωή το οικονομικό οικοδόμημα της Ευρώπης και των τραπεζών. Αυτό που είναι λυπηρό είναι ότι η κρίση χρησιμοποιείται ως όχημα για να στραφεί η μία χώρα ενάντια στην άλλη. Μια αντιπαλότητα μεταξύ κρατών μελών τη στιγμή που η Ευρώπη χρειάζεται συμπόρευση. Και πραγματικά πιστεύω ότι οι Ευρωπαίοι πολιτικοί ηγέτες θέλουν να συμβάλουν στην έξοδο από την κρίση. Θέλουν να βοηθήσουν, μόνο που έχουν χάσει την ικανότητα να οραματίζονται. Νοέμβριος 2011
*Συγγραφέας και καθηγητής Ιστορίας στο πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης. Μεταξύ άλλων στα ελληνικά κυκλοφορούν τα βιβλία του «Θεσσαλονίκη: Πόλη των Φαντασμάτων» και «Σκοτεινή Ήπειρος» (Αλεξάνδρεια) και «Τα Βαλκάνια» (Πατάκη)
Ρωτήσαμε 10 προσωπικότητες από τους χώρους των τεχνών, των βιβλίων, της πολιτικής και της ακαδημαϊκής ζωής να μας μιλήσουν για τα τρία βιβλία που διάβασαν και αγάπησαν περισσότερο μέσα στο 2024. (Έχουμε κι ένα έξτρα. Κι είναι, φυσικά, ποίηση.)
Ο γνωστός Ιταλός σκηνοθέτης αναλαμβάνει για πρώτη φορά να σκηνοθετήσει Έλληνες ηθοποιούς, προσεγγίζοντας τον «Γυάλινο κόσμο» μέσα από μια δική του, «πειραγμένη», και γι’ αυτό καλοδεχούμενη, οπτική
15°
