Χάρις Αλεξίου: «Το γάντι αυθόρμητο αλλά και ωραίο. To θεωρώ σήμερα μια αφελή πράξη.»

Τρεις η ώρα το μεσημέρι Παρασκευής ήταν όταν η πεντάχρονη Κίρα, ένα ζωηρό Γιορκσάιρ Τεριέ, με υποδέχτηκε με ύφος «συγνώμη, κύριε, ποιος είστε και μας ενοχλείτε;» «Ξέρω κι εγώ πώς μου ήρθε το όνομά της; Από τον ουρανό, ίσως. Όπως το είχα, τότε, κατάμαυρο κουτάβι στα χέρια μου αναρωτιόμουν τι όνομα να της δώσω. Για έναν περίεργο λόγο μού κόλλησαν ομόηχες λέξεις, όπως Μπύρα, Ήρα, Μοίρα και κατέληξα στο Κίρα».

Είμαστε καθισμένοι σ’ έναν από τους καναπέδες στο σαλόνι με έναν καφέ στο χέρι. Έπιπλα και αντικείμενα γύρω μας δηλώνουν στιλ και χαλάρωση. Από την μπαλκονόπορτα μια καταπράσινη θάλασσα, βρισκόμαστε στη Φιλοθέη. Τι να καταλάβω για εσάς, ρωτάω, όταν μένατε στο Καλαμάκι δίπλα στη θάλασσα και τώρα σας βρίσκω εδώ; «Ήθελα να μείνω σε μια γειτονιά που να μπορώ να περπατάω κι αυτή η γειτονιά μού το προσφέρει. Αλλά πίσω από αυτή τη μετακίνηση κρύβεται και μια διάθεση που είχα ν’ αλλάξω πολλά πράγματα στη ζωή μου. Μου αρέσει εδώ. Όχι πως δεν έψαξα να βρω σπίτι και στο κέντρο, αλλά... από τις κεραίες προτίμησα να βλέπω δένδρα! Αν βαρεθώ κι εδώ, θα νοικιάσω κάπου αλλού». 

Και να μην ήξερες πως σ’ αυτό το σπίτι μένει κάποιος μουσικός, το πιάνο με ουρά δεν αφήνει περιθώρια για αμφιβολίες. Δεν ξέρω αν ισχύει το «δείξε μου τη βιβλιοθήκη σου να σου πω ποιος είσαι» αλλά εδώ το 70% των βιβλίων αφορούν τη μουσική, υπάρχουν κάποια πολιτικά, πολλή ποίηση, βιβλία ψυχολογίας και ανατολικής φιλοσοφίας. Η ίντριγκα όμως κρύβεται στο βιβλίο με τίτλο «Ζώδια». «Ούτε θυμάμαι πότε το πήρα. Πάντως Αιγόκερως είμαι». Που σημαίνει; «Δεν ξέρω. Ξέρω μόνο πως πολλές φορές με κουράζει ο τρόπος που σκέφτομαι. Δεν είμαι άνθρωπος που βλέπει απλά τα πράγματα. Τα κάνω όλα να μη φαίνονται απλά. Επίσης ξέρω πως όσο μεγαλώνουμε τα στραβά μας ενισχύονται. Δεν βγαίνω πολύ, δεν ψυχαγωγούμαι πολύ και γι’ αυτό μέμφομαι τον εαυτό μου. Δεν σπάω συχνά τη μοναχικότητά μου. Δεν μπορώ να “κρεμάσω την μπλούζα”, όπως λέει η έκφραση για τους γιατρούς όταν τελειώνουν τη δουλειά τους. Είμαι κάπως βαρύς άνθρωπος. Πολλές φορές με χαρακτηρίζω ένα φρικιό που ασχολείται με πάρα πολλά πράγματα». 

Ο αυτοσαρκασμός της είναι η χαρά του δημοσιογράφου που προσπαθεί να ανακαλύψει κάτι πιο ιδιωτικό σε μια γυναίκα που η φωνή της ξεδίψασε τους πόθους και τους καημούς μιας χώρας για 45 χρόνια – μην ξεχνάμε, μας συστήθηκε με το «Όταν πίνει μια γυναίκα». Θα αυτοσαρκαστεί ξανά λίγη ώρα αργότερα, όταν, πάνω στην κουβέντα, της εξομολογούμαι πως όταν ήμουν νέος έπρεπε να μου αρέσουν μόνο όσες ταινίες ενέκρινε ο Ραφαηλίδης. «Κι εγώ για πολλά χρόνια δεν έβαφα τα νύχια μου για να μη με πουν αστή, ενώ μπορείς να πεις πως ζούσα ως αστή». Γελάσαμε πολύ. Σε αυτές τις στιγμές γινόταν η Χαρούλα. Τώρα έχω απέναντί μου τη Χάρις; ρωτάω. «Το έχω ξαναπεί πως περιέχω και τις δύο και δεν τις ξεχωρίζω πλέον» διευκρινίζει. Η φωνή της Χαρούλας σε κάποιες ηχογραφήσεις τραγουδιών δεν είχε πολύ συναίσθημα; προβοκάρω. «Πάρα πολύ, όμως. Αισθητικά δεν αντέχω κάποιες ερμηνείες μου, δεν θα σου πω ποιες! Με κρίνω συνέχεια. Αισθάνομαι πως πολλές φορές τραγουδάω ή τραγουδούσα χωρίς έλεγχο. Αν τραγουδούσα περισσότερο με το μυαλό, δεν ξέρω πώς θα κατέληγαν τα τραγούδια μου. Όμως πάντα παίζει ρόλο και η φάση που περνάς, όταν ηχογραφείς».

Τα τραγούδια της δημιούργησαν το soundtrack της ζωής μας. Από μόνη της μια Εθνική Ελλάδος. Μπορεί να μην την αφορά άμεσα, αλλά με τα χρόνια στην ελληνική μουσική σκηνή, ενώ τα γνήσια λαϊκά ποτέ δεν αντιμετώπισαν την απόρριψη, τα έντεχνα διολίσθησαν προς την «εντεχνίλα». Μου απαντάει σαν να την αφορά. «Νομίζω πως είχε να κάνει με το στίχο περισσότερο. Θυμάμαι, δεν θέλαμε τραγουδώντας να απευθυνόμαστε σε ένα συγκεκριμένο φύλο. Αποφεύγαμε το “μόνος σου ή μόνη σου” και το αντικαθιστούσαμε με το “μόνο του”. Το “σ’ αγαπώ” έπρεπε να το πούμε με πολύ πλάγιο τρόπο. Προτιμούσαμε να πούμε ένα τραγούδι κι ας μην καταλαβαίναμε τα λόγια αρκεί να είχε μια πολύ δυνατή φράση – αυτή ήταν όλα τα λεφτά. Σιγά-σιγά όλο αυτό έφερε και αερολογία. Έντεχνο κατέληξε να είναι το μη άμεσο τραγούδι. Όμως, προς Θεού, δεν θα κατηγορήσω με τίποτα τον μεταφορικό λόγο που έχουμε κληρονομήσει από το δημοτικό τραγούδι. Και βεβαίως μιλάμε πάντα με υπερβολές για τα “παραστρατήματα” του τραγουδιού. Η εντεχνίλα δεν ακυρώνει την αξία του έντεχνου». 

Ο λόγος της συνοδεύεται από μεγάλες παύσεις, σκέψεις χαμένες σε καπνό τσιγάρου, χαμόγελα και γέλια. Τα χέρια της ανοιγοκλείνουν τα 3 κουμπιά που κλείνουν το γκριζόμαυρο καφτάνι στο λαιμό. Εκφραστικά, σαν να βρίσκεται σε μια αόρατη σκηνή μπροστά σε ένα απαιτητικό κοινό. Της προκαλώ νευρικότητα; Κοιμάστε καλά το βράδυ, τη ρωτάω. «Θέλω να πέφτω νωρίς, αλλά πριν τις δύο δεν κοιμάμαι». Ξυπνάτε μόνη ή χρειάζεστε ξυπνητήρι; «Η Κίρα, που κοιμάται μαζί μου, έρχεται και πηδάει στα σκεπάσματα σαν να μου λέει ξύπνα» (γέλια).  Σήμερα το πρωί που ξυπνήσατε ποια ήταν η πρώτη σκέψη που κάνατε; «Για το νομοσχέδιο που περιμένουμε τόσο καιρό να ψηφιστεί στη Βουλή για τα συγγενικά και πνευματικά δικαιώματά μας. Είμαι πρόεδρος στο ΔΣ τόσο του ΕΡΑΤΩ, που εκπροσωπεί τους ερμηνευτές, όσο και στο GEA (σ.σ. ο GEA ιδρύθηκε από τρεις οργανισμούς που ο καθένας εκπροσωπεί χωριστά τα δικαιώματα των παραγωγών, των ερμηνευτών και των μουσικών). Η κοινοτική οδηγία στην οποία πρέπει να εναρμονιστούμε –και έχουμε μείνει πολύ πίσω– εγείρει πολλά θέματα. Φαίνεται σαν το δίκαιο του ενός να θίγει το δίκαιο του άλλου, ενώ δεν είναι έτσι. Ο χώρος πρέπει να μείνει ενωμένος και αυτό που πρέπει να προστατευτεί και επιτέλους να μπει στη συνείδηση του κόσμου είναι το δικαίωμά μας: πνευματικό και συγγενικό. Μου φαίνεται αδιανόητο  να μην καταφέρουμε να διατηρήσουμε τη λειτουργία των “συλλογικής διαχείρισης” οργανισμών μας που διέπονται από διαφάνεια και δικαιοσύνη. Η μουσική, ένα τέτοιο πνευματικό αγαθό, και γενικά η πνευματική και η καλλιτεχνική δημιουργία καθώς και οι άνθρωποι που την ποιούν, έχουν απαξιωθεί πολλές φορές από την πολιτεία και δυστυχώς χρειάζονται πολλές φορές άνισοι και άδικοι αγώνες για το αυτονόητο».

Η πολιτική Αλεξίου. Αυτή η πλευρά της ήταν που την οδήγησε να φορέσει και τα κόκκινα γάντια της καθαρίστριας; Αυθεντική ή εσκεμμένη κίνηση;  «Α! Το γάντι αυθόρμητο αλλά και ωραίο. Κοίταξε, τη θεωρώ σήμερα μια αφελή πράξη, όχι για το γιατί αλλά για το πώς. Το να πάω να τραγουδήσω για κάποιους ανθρώπους που “διαδηλώνουν” το πρόβλημά τους το έχω κάνει πολλές φορές και θα το ξανακάνω βέβαια. Οι γυναίκες αυτές μου ζήτησαν να πάω να τραγουδήσω και το δέχτηκα. Δεν φαντάστηκα πως θα το οικειοποιηθεί ο ΣΥΡΙΖΑ. Δεν θεωρώ λάθος που πήγα να τραγουδήσω για μια μερίδα απολυμένων γυναικών ούτε με νοιάζει η κακόβουλη κριτική – έχω μέσα μου τη δική μου φωνή δικαιοσύνης που με ησυχάζει. Αλλά, βρε παιδί μου, δεν έπρεπε να πάω στο Σύνταγμα. Λειτουργώ αυθόρμητα και καμιά φορά και παρορμητικά. Μόνο σε ό,τι έχει να κάνει με συναυλίες φιλανθρωπικού τύπου είμαι πολύ προσεχτική πλέον, γιατί έχουν δει κι εκεί τα μάτια μου...» Είστε πιο «πονηρεμένη» σήμερα; «Αναμφίβολα. Μη με ρωτήσεις τώρα να σου πω και για τα κανάλια – δεν θα πω τίποτα. Έχω δει και πολύ “House of Cards” και μάλλον βοήθησε κι αυτό» (γέλια). 

Αφορμή της συνέντευξης είναι η επανάληψη της παράστασης «Χειρόγραφο». Μια αλλιώτικη στάση στο μακρύ ταξίδι της στην τέχνη. Μόνη της με συνοδεία τριών μουσικών αφηγείται ιστορίες από τη ζωή της και τραγουδάει. «Ο Γιώργος Νανούρης ήθελε να περπατήσω όλη αυτή την αφήγηση πάνω σε μια άδεια σκηνή – γιατί είναι ένα ξεγύμνωμα όλα αυτά που κάνω. Δημιούργησε μια παράσταση-ποίημα, καθώς ένα πεζό και σκληρό πολλές φορές κείμενο το ξεκόλλησε από το έδαφος και τη σύμβαση της καθημερινότητας. Δεν κλείνω κανέναν κύκλο με αυτή την παράσταση. Το μόνο που ήξερα ήταν πως ήθελα να τραγουδάω και παράλληλα να αφηγούμαι ιστορίες. Ήταν μια ανάγκη. Δεν είναι η ζωή μου εκεί, αλλά στιγμές της, σαν να ξεφυλλίζω ένα άλμπουμ με φωτογραφίες».

Νιώθει την ανάγκη, από σκηνής στην παράσταση, να εξομολογηθεί «τα έζησα όλα απ’ τη ζωή μου/ τα πλήρωσα με τη φωνή μου». Εμείς, το κοινό, ταγμένοι πάντα στο σύνθημα του συναισθήματος «Αχ, βρε Χαρούλα». Πώς επιλέξατε τα κείμενα; Ήσασταν πολύ προσεχτική ώστε να μη θαμπώνουν την εικόνα που ενδεχομένως έχει το κοινό για εσάς; «Κακά τα ψέματα – εκθέτω τον εαυτό μου μέχρι εκεί που αντέχω. Εξάλλου έτσι δεν κάνουμε όλοι; Οι αυταπάτες πάντοτε υπάρχουν γιατί η αλήθεια είναι κάτι που συζητιέται. Μπορεί να ζω μέσα στο ψέμα αλλά να αντιλαμβάνομαι τη ζωή μου ως αλήθεια – κάτι που δικαιολογείται μόνο όταν γίνεται ασυνείδητα. Στην παράσταση μιλάω για τα όνειρά μου ή τους εφιάλτες μου – πραγματοποιώ ένα διάλογο με τη μητέρα μου, κάποια άλλη στιγμή μιλάω για έναν εραστή μου, τον άνδρα μου ή το παιδί μου. Αλήθειες είναι όλα αυτά που λέω. Πέρυσι, πριν ξεκινήσουν οι παραστάσεις, είχε έρθει ο αδελφός μου σε μια πρόβα. Τσάκισε και αυτός και εγώ όταν μιλούσα για τη μητέρα μου, καθώς έλεγα πράγματα που δεν τα είχαμε συζητήσει ούτε μεταξύ μας. Από τις σελίδες που πήγα στον Γιώργο, στις οποίες συμπεριλαμβάνονταν από πράγματα που είχα γράψει κατά καιρούς και τα φυλούσα στο συρτάρι μέχρι κείμενα ειδικά γραμμένα για την παράσταση, κρατήθηκαν μόνο οι είκοσι. Τα κείμενα μπορεί να γράφτηκαν με έναν κόμπο στο στομάχι ή με μια ελαφρότητα. Στην παράσταση, όμως, αυτό έπρεπε να λείψει. Υπάρχουν βέβαια και τα τραγούδια που συμπληρώνουν τα κείμενα». 

Και οι αντιδράσεις; «Υπήρξαν άνθρωποι που μου είπαν πως τους έκανα να με αγαπήσουν· άλλοι που είπαν, ίσως από ευγένεια, πως τους έκανα να μ’ αγαπήσουν πιο πολύ. Εγώ θέλησα να βρεθώ πιο κοντά στον κόσμο. Θεωρώ πως έχω δώσει την εικόνα ενός σοβαρού, απόμακρου και μερικές φορές απρόσιτου ανθρώπου. Νομίζω πως αυτή την εικόνα τη λιώνω με την παράσταση». Μπορεί να γίνει το λιώσιμο όταν υπάρχει σκηνοθεσία, ένα συγκεκριμένο κείμενο, χωρίς μεγάλα περιθώρια αυτοσχεδιασμού; «Το αποτέλεσμα περιγράφω. Δεν λέω πως ξεκίνησα με αυτές τις προθέσεις. Συνέβηκε. Ωστόσο, μη νομίζετε πως ο αυτοσχεδιασμός δεν κρύβει από πίσω του εξίσου πολλή δουλειά. Τίποτα δεν μπορεί να μείνει αυθόρμητο όταν εμφανίζεσαι καθημερινά στη σκηνή». 

Στα συρτάρια σας τι βρήκατε ξεχασμένα; «Τα άλυτα που πρέπει να λυθούν. Το θυμό μου. Είχα επιτρέψει στον εαυτό μου να του συμβούν πράγματα. Γιατί δεν διεκδίκησα, γιατί επέτρεψα να χειραγωγηθώ από σχέσεις... Θυμήθηκα της αξία του έρωτα. Δεν ξέρω αν θα τον ξαναζήσω, τουλάχιστον με τον τρόπο που τον έζησα. Το κακό είναι πως τίποτα δεν μπορεί να με παραμυθιάσει, πλέον».

Ιnfo: «Χειρόγραφο» με τη Χάρις Αλεξίου. Σκηνοθεσία: Γιώργος Νανούρης. Από 12/10 στο Νέο Θέατρο Κατερίνα Βασιλάκου, Προφήτου Δανιήλ 3 & Πλαταιών, Κεραμεικός, 2110132002-5