Η περιοχή του Παρισιού έχει τους δικούς της θύλακες ανομίας – δεν βρίσκονται στο κέντρο της πόλης, όπως συμβαίνει στην Αθήνα, αλλά στα εγγύς προάστιά της. Γι’ αυτή τη χωροταξική ιδιότητα ευθύνεται η πολεοδομία της γαλλικής πρωτεύουσας: το Παρίσι περιχαράσσεται από τον περιφερειακό αυτοκινητόδρομο ο οποίος το χωρίζει, σαν μια τάφρος, από τα προάστια. Ο αυτοκινητόδρομος αυτός, ένα “ring”, ενέτεινε από τη δεκαετία του 1960 –ανεπίγνωστα για τους αρχιτέκτονές του– την ταξική ζωνοποίηση: δεν την επινόησε· ο περιφερειακός χτίστηκε στην περιοχή όπου το Παρίσι «τέλειωνε» και άρχιζαν τα άχτιστα οικόπεδα.
Από τότε, συνέβησαν πολλά. Σε μερικά προάστια δημιουργήθηκαν πράσινες, φυλλώδεις συνοικίες με ατομικά σπίτια ή με επαύλεις· σε άλλα συνέρρευσαν μουσουλμάνοι μετανάστες που εγκαταστάθηκαν σε συγκροτήματα κοινωνικής στέγασης. Οι άνθρωποι που δεν γνωρίζουν τις συνθήκες στη Γαλλία αλλά μαθαίνουν για τα βίαια επεισόδια στα λεγόμενα λαϊκά προάστια, πιστεύουν ότι στο Σεν Ντενί ή στο Ολνέ σου Μπουά επικρατεί «εξαθλίωση» – κι ότι η αιτία της βίας είναι η φτώχεια. Η αλήθεια είναι κάπως διαφορετική.
Ο περιφερειακός ήταν ένα πολεοδομικό σφάλμα το οποίο δεν έκαναν άλλες μεγαλουπόλεις (το Λονδίνο για παράδειγμα): όρισε, με σαφή τρόπο, ένα εσωτερικό (intra muros) κι ένα εξωτερικό (extra muros). Όσοι ζουν «έξω» βλέπουν το Παρίσι σαν μια βιτρίνα. Και, συχνά, θέλουν να τη σπάσουν. Οι αιτίες συνυφαίνονται μεταξύ τους: η σχολική αποτυχία, το εμπόριο ναρκωτικών και το Ισλάμ.
Στα λεγόμενα «ευαίσθητα» ή «εύθραυστα» προάστια –οι Γάλλοι διαπρέπουν στους ευφημισμούς– το ποσοστό ανεργίας είναι υψηλότερο από τον εθνικό μέσο όρο: όχι επειδή λείπουν οι επιχειρήσεις (αντιθέτως, στήνονται πολλές καινούργιες επιχειρήσεις διότι τα ενοίκια ακινήτων είναι κατά 20% χαμηλότερα από ό,τι εντός των τειχών) αλλά επειδή η αποτυχία στο σχολείο –ιδιαίτερα των αγοριών– καταλήγει σε έλλειψη στοιχειωδών προσόντων. Σύμφωνα με τις επίσημες στατιστικές (που εξωραΐζουν την κατάσταση) τα μισά αγόρια των ευαίσθητων προαστίων απομακρύνονται από το σχολείο γύρω στην πρώτη γυμνασίου – εξαιτίας της ισλαμικής διαπαιδαγώγησης («έλα στο τζαμί, μην πας στο σχολείο») και του ότι οι πολυμελείς μουσουλμανικές οικογένειες δεν προβάλλουν τη μόρφωση ως αξία. Αυτό έχει καταστροφικές συνέπειες στη ζωή των κοριτσιών: τα αγόρια κυριαρχούν στον δημόσιο χώρο και παρεμποδίζουν τη σχολική και γενικότερα τη δημόσια παρουσία των κοριτσιών. Μολονότι τα κορίτσια έχουν καλύτερες επιδόσεις στο σχολείο, αναγκάζονται μέσω οικογενειακής παρέμβασης ή κοινωνικού εκφοβισμού να το διακόπτουν. Η διακοπή της σχολικής εκπαίδευσης προκαλεί, εκτός των άλλων, ανεργία.
Και η ανεργία οδηγεί –τα αγόρια– στις συμμορίες ναρκωτικών που βρίσκονται, παραδοσιακά, στα χέρια Αράβων και Αφρικανών. Με αυτόν τον τρόπο οι νέοι των μουσουλμανικών προαστίων γλιστρούν έξω από το σύστημα, από τον κοινωνικό κορμό· γίνονται «περιθωριακοί». Παραλλήλως, η επιθετικότητά τους προς τα κορίτσια και η ατιμωρησία στην παραβατικότητα οδηγεί τα κορίτσια στο σπίτι και στην «εθελοντική» κάλυψή τους με μπούρκα μολονότι ο νόμος τις προστατεύει – ο επίσημος νόμος· στα προάστια όμως επικρατεί η σαρία.
Η αποκοπή από το κοσμικό σχολείο και η προσκόλληση στα τζαμιά αφαιρεί τη δυνατότητα αγωγής του πολίτη: μπροστά στην αστυνομία που κάνει, για παράδειγμα, έλεγχο ταυτοτήτων αναζητώντας dealers, οι νέοι το βάζουν στα πόδια ή επιδίδονται σε νταηλίκια. Από την πλευρά της, η αστυνομία δηλώνει «πελαγωμένη»· δεν μπορεί να επιβάλλει τον νόμο εφόσον ο νόμος δεν γίνεται αντιληπτός. (Προσφάτως, ένας μουσουλμάνος σύζυγος ξυλοκόπησε νοσοκόμο που προσπάθησε να ψηλαφίσει την κοιλιά της γυναίκας του ενώ το ασθενοφόρο την μετέφερε με κοιλιακούς πόνους στο νοσοκομείο. Ατυχώς για όλους μας, ο νοσοκόμος δεν βρήκε το δίκιο του· τέθηκε σε διαθεσιμότητα. Παρόμοια επεισόδια συμβαίνουν καθημερινά.) Τι τρέχει λοιπόν στα ευαίσθητα γαλλικά προάστια; Δεν εφαρμόζεται ο νόμος: τα παιδιά εγκαταλείπουν το σχολείο, οι γυναίκες αποσύρονται στο βάθος του σπιτιού και καταργείται οποιαδήποτε κοινωνική κινητικότητα. Τα όνειρα είναι το εύκολο χρήμα, οι διακοπές στο Κατάρ (μπιχλιμπίδια και αρχαϊκά ήθη μαζί και ταυτοχρόνως), η αψηφισιά και ο εξευτελισμός των γαλλικών αρχών. Στην πραγματικότητα, δεν πρόκειται για «λαϊκά» προάστια: δεν υπάρχει «λαός»· δεν υπάρχουν «εργάτες»· υπάρχει λούμπεν προλεταριάτο, ανίκανο να πολιτικοποιηθεί. Η θρησκεία δημιουργεί την αντανάκλαση ενός κόσμου χωρίς πολιτική και πολίτες, όπου η μοναδική καθημερινή περιπέτεια είναι οι βανδαλισμοί, οι καταστροφές δημόσιας περιουσίας και τα κυνηγητά με την αστυνομία.
Οι λύσεις δεν είναι εύκολες. Κατ’ αρχάς, είναι αυτονόητο ότι ο νόμος πρέπει να εφαρμόζεται σε όλες τις πτυχές της ζωής. Τα παιδιά στη Γαλλία υποχρεούνται να τελειώνουν το γυμνάσιο, το οποίο είναι δωρεάν και ανοιχτό σε όλους· οι οικογένειες που τους στερούν αυτό το δικαίωμα είναι υπόλογες. Δεύτερον, η γαλλική δημοκρατία δεν θα έπρεπε να ανέχεται την παράλληλη πολιτική αγωγή που παρέχουν τα τζαμιά τα οποία καλλιεργούν θρησκευτικό, εθνοτικό και κοινωνικό μίσος, διάθεση εκμετάλλευσης του συστήματος (το 1/3 των οικογενειών στο Σεν Ντενί εισπράττει επιδόματα) και προκλητικότητα έναντι των δυνάμεων της τάξης.
Η ενισχυμένη αστυνομία θα καταστείλει για μια ακόμα φορά τις ταραχές αλλά δεν θα αποτρέψει καινούργιες. Όσο για την αστυνομική αυθαιρεσία κατασκευάζει θύματα και ήρωες εκεί όπου δεν υπάρχουν. Καθώς τα προβλήματα δεν αντιμετωπίζονται στη ρίζα τους και τα όργανα της τάξης αφήνονται αβοήθητα μπροστά σε μαινόμενα πλήθη, καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις – η ανομία της μίας πλευράς τροφοδοτεί την ανομία της άλλης. Σιγά-σιγά, όλο και περισσότεροι αστυνομικοί, δημοτικοί υπάλληλοι, δάσκαλοι, νοσοκόμοι αποφεύγουν να εργαστούν στα ευαίσθητα προάστια: η τάφρος βαθαίνει, διαμορφώνονται κράτη εν κράτει, άβατα, μικρά Κατάρ χωρίς τα μπιχλιμπίδια.
11°
