Η επιτυχημένη έκθεση για τη δεκαετία του ’80 στην Τεχνόπολη τελείωσε πριν λίγες μέρες. Η νοσταλγία για τα έιτις συνεχίζεται σε όλο τον κόσμο. Ένα άρθρο σε τρεις συνέχειες του Φ. Γεωργελέ ο οποίος περιέγραφε τότε τα 80s μέσα από τη στήλη Α112 του περιοδικού «Ταχυδρόμος», μας δείχνει τον τρόπο που βλέπαμε τη δεκαετία εκείνη τότε που μόλις τελείωνε.
Είναι Πέμπτη. Κι όπως κάθε Πέμπτη, ακούγατε τον Α112. Εκπομπή μηδέν. Τριάντα εφτά μέρες πριν το τέλος της δεκαετίας. Τελευταία λεπτά της παράτασης. Ο εκφωνητής, μετά τα 80s, μιλάει για τον εαυτό του. Προσπαθεί να εξηγήσει την απόφασή του και σε μένα τον ίδιο. Γύρω καλώδια, άδεια τραπέζια, λευκοί τοίχοι, κλειστά μικρόφωνα. Λουκέτο. Όταν κλείνουν οι σταθμοί είναι άγριο πράγμα. Μοναξιά, ανασφάλεια. Τώρα θα ακούει κανείς; Ήταν λίγο πιο δύσκολο απ’ ό,τι νόμιζα. Ο Α112 σήμερα νιώθει θλιμμένος. Η τελευταία εκπομπή είναι με ακουστικά και κλειστά φώτα. Το ρολόι δείχνει τέσσερις και τριανταέξι. Στο πικάπ «Blue Velvet». Τσιγάρο. Ψυχραιμία. Στο κάτω κάτω, μια δουλειά ήταν. Όμως αυτές οι Πέμπτες ήταν το μόνο ραντεβού που δεν έχανα αυτά τα χρόνια. Ήταν η απόδειξη ότι θυμάμαι ακόμα πώς μιλάνε. Πώς ακούνε. Το ταξίδι στον άγριο κόσμο των media συνεχίζεται. Χωρίς τον Α112. Το 1985 που πρωτοβγήκε στον αέρα, πολλά ήταν διαφορετικά. Τότε η μουσική άνηκε στις στήλες δισκοκριτικής, τα media ήταν στο πρόγραμμα της τηλεόρασης και κάποιοι έλεγαν τα βιντεάδικα «νέα σουβλατζίδικα». Το πρώτο σλόγκαν του Α112 ήταν «η μουσική υπόκρουση της ζωής σας». Η μουσική, η τηλεόραση, οι διαφημίσεις, τα βιντεοκλίπ, οι σταθμοί, η δορυφορική, η μόδα, τα κλαμπ, η νυχτερινή ζωή καθόρισαν τη δεκαετία του ’80. Ας ήταν ’85. Αυτά που χρωματίζουν κάθε δεκαετία, διακρίνονται από τη μέση της. ’56, ’67, ’76. Τότε έπρεπε να φανούν οι συμπεριφορές που διαμόρφωναν ένα νέο τρόπο ζωής.
Τώρα, αυτά που καθόρισαν την εποχή μας έγιναν κατεστημένος τρόπος ζωής. Η μουσική δεν διαφοροποιεί πια τους ανθρώπους, ούτε η εμφάνιση. Τα media υπάρχουν, αλλά τώρα το ταξίδι είναι για όλους. Ο άγριος κόσμος των media είναι ο κόσμος μας. Έτσι, τα τελευταία χρόνια ήδη, το θέμα δεν ήταν αυτό που φαίνεσαι αλλά αυτό που είσαι. Χωρίς κινήματα και υποκουλτούρες, η μουσική και το στιλ δεν εκφράζουν κοινωνικές ομάδες. Οι κοινωνικές ομάδες έγιναν υποσύνολα, μετά ατομικές περιπτώσεις. Το ψευδώνυμο του σταθμού δεν έκφραζε πια τίποτα, ο Α112 ήταν μόνο ο εαυτός του, που έψαχνε στο ακροατήριο συγγενείς περιπτώσεις.
Η σημασία από τον ήχο και την εικόνα μετατοπίστηκε στο λόγο. Η διαφοροποίηση εκφράζεται μ’ αυτό που λες, όχι μ’ αυτό που φαίνεσαι. Ο Α112, από «μουσική υπόκρουση της ζωής σας», έγινε το ημερολόγιο αυτής της ζωής. Τα σλόγκαν άλλαξαν. Το «η νέα γενιά αυτιών βρήκε το μήκος κύματός της», έγινε «σταθμός για ειδικά αυτιά». Τώρα δεν υπάρχουν νέες γενιές αυτιών, η δεκαετία τέλειωσε και ’μεις μεγαλώσαμε. Τώρα υπάρχουν μόνο ειδικά αυτιά που ξέρουν να ξεχωρίζουν τα μηνύματα. Ανάμεσα σε παράσιτα, παρεμβολές, άσκοπο θόρυβο. Τα ξένα περιοδικά κάνουν αφιερώματα στα «χρόνια της βλακείας». Στην Ελλάδα, ήταν κάτι παραπάνω. Η δεκαετία της αρπαχτής. Της φτήνιας, των απομιμήσεων, του ανέξοδου τσαμπουκά. Δύσκολος καιρός για ειδικά αυτιά. Τώρα που τελειώνει, σαν υπακούοντας σε αρχικές προβλέψεις, ο κόσμος ταράζεται. Το γκρέμισμα του τείχους στο Βερολίνο είναι η συμβολική πράξη του τέλους μιας εποχής 70 ετών, που σημάδεψε τον αιώνα μας. Ο κόσμος γίνεται ένας. Δεν είναι μόνο που δεν θα υπάρχει πια αντίπαλος «έξω» παρά μόνο «μέσα». Δεν είναι που δεν θα υπάρχουν ψευδαισθήσεις. Σκοποί. Είναι που ο άνθρωπος θα ορμήσει με ταχύτητα στο μέλλον, με βιασύνη, με πίκρα, χωρίς σταθερές και χωρίς συλλογικές ελπίδες. Σ’ ένα μέλλον που θα μοιάζει με σκηνικό Μπλέιντ Ράνερ. Με εμπόριο παιδιών του τρίτου κόσμου για τις τράπεζες οργάνων της Δύσης και κτίρια ύψους 2.000 μέτρων, που θα στεγάζουν πολιτείες 300.000 ατόμων στο Τόκιο. Ζούμε αυτές τις μέρες, τις στιγμές που θα καθορίσουν την επόμενη δεκαετία. Και μόνο ο ελληνικός Τύπος έχει στα πρωτοσέλιδα, «του ’φαγε το αυτί για πολιτικές διαφορές» και «συμπλοκές χούλιγκανς στο Φάληρο».
Το τέλος των -ισμών, το αναστάτωμα του κόσμου, ο σεισμός του Σαν Φραντσίσκο, το ηφαίστειο της Αίτνας, το Βορονέζ. Ο Νοστράδαμος δεν ήταν κι άσχημος δημοσιογράφος, αν σκεφτείς την τόση απόστασή του από τα γεγονότα. Οι προφητείες προμηνύουν μια δεκαετία συγκλονιστική. Σε λίγα χρόνια, θα διαπιστώσουμε τη δύναμη των σημερινών προφητειών. Ο Μπιλάλ βάζει την Τζιλ Μπιοσκόπ να στέλνει ανταποκρίσεις στο 1993 από το 2023, ανταποκρίσεις που μιλάνε για αιγύπτιους θεούς που κατεβαίνουν με διαστημόπλοια-πυραμίδες. Το κυβερνοπάνκ περιγράφει τις αυριανές κοινωνίες της ψυχεδέλειας της ηλεκτρονικής, των χημικών ναρκωτικών και του πολέμου των συμμοριών πληροφορίας. Ό,τι και να ’ναι, μπαίνουμε στο τέλος μιας χιλιετηρίδας και δεν ξέρουμε πια το επόμενο στάδιο. Μόνο που αυτή τη φορά είναι δύσκολο να ’ρθει με θεωρίες, μόδες, επιστροφές, γιατί τις τελειώσαμε όλες. Ίσως έρθει, δραματικό ή ελκυστικό, απ’ «έξω», από την τεχνολογία, το Aids ή τα σινεμασκόπ όνειρα του Σπίλμπεργκ.
Όπως και να ’ναι, πρέπει να συνηθίσουμε στην ιδέα ότι η νέα εποχή δεν εγγυάται την ασφάλεια. Ότι η ευτυχία είναι μόνο γνώση. Και αγάπη. Όπως πριν δέκα χρόνια, ο εκφωνητής για πρώτη φορά πάλι, αισθάνεται στο κενό. Έχει έλλειψη στόχων. Από τα είδωλα της εποχής μας, χρήμα, look, sex, το χρήμα όταν το αποκτούσα δεν ήξερα τι να το κάνω, το look κι αυτό που είχα το ’χασα, προσπαθώντας αθέατος να παρατηρώ τους άλλους, όσο για το σεξ, σ’ αυτή την εποχή των ιλουστρέ ερωτισμών, η τόση αναζήτηση της λεπτομέρειας, της διακριτικότητας, της ειδικής στιγμής, μόνο σε εμμονές με οδήγησε.
Εικόνες βιντεοκλίπ περνούν από μπροστά μου, αποσπασματικές, χωρίς μνήμη. Δευτερόλεπτα ζάπιν, το Τείχος του Βερολίνου, Γιουβέντους, Prince, CNN, RAI, MTV. Είναι αυτά τα πρώτα εφέ μιας νέας κουλτούρας; Γράφω ξαπλωμένος στο κρεβάτι, ακουστικά στο ραδιόφωνο, τηλεόραση χωρίς ήχο. Αν αυτό το κάνω εγώ, τότε ένας 15χρονος θα μπορεί, συγχρόνως μ’ αυτά, να κάνει μαζί ταξίδια στη μνήμη του υπολογιστή του. Ίσως τότε, στα είκοσι, να είναι γέρος. Δεν ξέρω. Μια νέα εποχή ξεκινάει, που μάλλον θα είναι άγρια και συναρπαστική για όσους έχουν κουράγιο να τη ζήσουν. Ο Α112 νιώθει τον τελευταίο καιρό κουρασμένος. Αυτός και κάποιοι άλλοι σαν κι αυτόν, κάνουν τον τελευταίο καιρό με πείσμα και μανία πράγματα που δεν ξέρουν ακριβώς γιατί τα κάνουν, ψάχνοντας κάτι που δεν ξέρουν ακριβώς τι είναι. Τους λείπουν οι απαντήσεις στα βασικά ερωτήματα, ώστε ήρεμοι πια να λύνουν τα προβλήματα του καθημερινού επεισοδίου. Η επιβίωση σήμερα απαιτεί την καλλιέργεια μιας αυστηράς ελεγχόμενης παράνοιας, που σε βοηθάει να αντιμετωπίσεις έναν κόσμο που αποτελείται από δήθεν άνετους και κυνηγούς της «ευτυχίας», παραμένοντας ίδιος, χωρίς να γίνεις μελοδραματικός ή μίζερος. Όμως, το «αυστηρά ελεγχόμενη» είναι σχετικό, κινδυνεύεις πάντα στις κλειστές στροφές να βγεις έξω. Γι’ αυτό, το τελευταίο σλόγκαν του σταθμού ήταν «Α112, σταθμός για εξασκημένα αυτιά και γερά νεύρα». Τον τελευταίο καιρό έβλεπα κόκκινα φωτάκια ν’ ανάβουν το ένα μετά το άλλο σε κάποιο φανταστικό κέντρο ελέγχου μέσα μου. Μετά από 250 εκπομπές, αισιόδοξες και απελπισμένες, χαρούμενες και θλιμμένες, γκρινιάρικες ή ειρωνικές, ο σταθμός αποφάσισε, κίνδυνος, διακοπή μεταδόσεων. Το σλόγκαν «αν δεν πιάνετε τα μηνύματα δεν φταίνε πάντα οι πομποί, ξεσκουριάστε τους δέκτες σας», είναι σωστό. Αρκεί οι πομποί να μην νιώθουν υπερθέρμανση, το χρόνο να βαραίνει πάνω τους.
Στο πέλαγος της ελεύθερης ραδιοφωνίας δεν χρειάζονται πια έντυποι σταθμοί, αναζητήστε τις φωνές στα ερτζιανά. Ο Α112 είναι τώρα απλώς ένας αριθμός, που δεν αντιπροσωπεύει τίποτα πια, εκτός από τον εαυτό του. Ο εκφωνητής χρειάζεται διάλειμμα. Χρειάζεται τις 37 μέρες μέχρι το τέλος του χρόνου για να κάνει ένα μικρό συμβούλιο με τον εαυτό του, θέλει να τελειώσει με τη «δεκαετία του Κενού», χωρίς να κουβαλάει τίποτα απ’ αυτή μαζί του. Θέλει να συγκεντρώσει τα διαφορετικά του πρόσωπα στον εαυτό του. Θέλει να επαναπροσδιορίσει τις προϋποθέσεις που σου επιτρέπουν να εκπέμπεις. Γούστο; Ευαισθησία; Αντικείμενο; Ή απλώς η επιθυμία να εκπέμψεις; Θέλει να συναντήσει την επόμενη δεκαετία ελεύθερος και έτοιμος να την αντιμετωπίσει. Τελευταία εκπομπή, βραδινή, με πανσέληνο, η τελευταία πανσέληνος του Α112. Ανατολή ηλίου 0.74, δηλαδή αυτή τη στιγμή. Ο κυβερνήτης του σκάφους και το πλήρωμα σας ευχαριστεί που ταξιδέψατε με τις πτήσεις μας τα τελευταία αυτά χρόνια. Από τον Α112, σάινοφ, τέλος.
23/11/89, από το βιβλίο του Φώτη Γεωργελέ «Α112. Ένα ταξίδι στον άγριο κόσμο των Media», εκδ. «Νέα Σύνορα»-Λιβάνης
Ήταν και η μουσική υπόκρουση των έιτις. Τότε τα poadcast τα έλεγαν κασέτες… Η μουσική υπόκρουση του Α112 δεν μοιάζει πολύ με αυτό που έχει μείνει στις αναμνήσεις μας για τη «ντίσκο δεκαετία». Είναι φυσικό. Για τον καθένα η δεκαετία του ’80 ήταν ένα άλλο ταξίδι, σε πολύ διαφορετικά μέρη.
«Η μουσική υπόκρουση της ζωής μας» αυτά τα χρόνια ήταν κάποια τραγούδια που έπαιζε και αγάπησε ο Α112. Λίγα παλιότερα και τ’ άλλα από το ’85 ως το ’89. Τα τραγούδια μιας πενταετίας. Αυτή είναι η κασέτα «Α112», η μουσική υπόκρουση αυτού του βιβλίου. Σήμα του σταθμού όπως κάθε βδομάδα, το «Θέμα για μεγάλες Πόλεις» των Simple Minds. Πρώτο τραγούδι της πρώτης εκπομπής ήταν το «Slave of emotion» του Bruce Joyner.
4°
Είναι Πέμπτη. Κι όπως κάθε Πέμπτη, ακούγατε τον Α112. Εκπομπή μηδέν. Τριάντα εφτά μέρες πριν το τέλος της δεκαετίας. Τελευταία λεπτά της παράτασης. Ο εκφωνητής, μετά τα 80s, μιλάει για τον εαυτό του. Προσπαθεί να εξηγήσει την απόφασή του και σε μένα τον ίδιο. Γύρω καλώδια, άδεια τραπέζια, λευκοί τοίχοι, κλειστά μικρόφωνα. Λουκέτο. Όταν κλείνουν οι σταθμοί είναι άγριο πράγμα. Μοναξιά, ανασφάλεια. Τώρα θα ακούει κανείς; Ήταν λίγο πιο δύσκολο απ’ ό,τι νόμιζα. Ο Α112 σήμερα νιώθει θλιμμένος. Η τελευταία εκπομπή είναι με ακουστικά και κλειστά φώτα. Το ρολόι δείχνει τέσσερις και τριανταέξι. Στο πικάπ «Blue Velvet». Τσιγάρο. Ψυχραιμία. Στο κάτω κάτω, μια δουλειά ήταν. Όμως αυτές οι Πέμπτες ήταν το μόνο ραντεβού που δεν έχανα αυτά τα χρόνια. Ήταν η απόδειξη ότι θυμάμαι ακόμα πώς μιλάνε. Πώς ακούνε. Το ταξίδι στον άγριο κόσμο των media συνεχίζεται. Χωρίς τον Α112. Το 1985 που πρωτοβγήκε στον αέρα, πολλά ήταν διαφορετικά. Τότε η μουσική άνηκε στις στήλες δισκοκριτικής, τα media ήταν στο πρόγραμμα της τηλεόρασης και κάποιοι έλεγαν τα βιντεάδικα «νέα σουβλατζίδικα». Το πρώτο σλόγκαν του Α112 ήταν «η μουσική υπόκρουση της ζωής σας». Η μουσική, η τηλεόραση, οι διαφημίσεις, τα βιντεοκλίπ, οι σταθμοί, η δορυφορική, η μόδα, τα κλαμπ, η νυχτερινή ζωή καθόρισαν τη δεκαετία του ’80. Ας ήταν ’85. Αυτά που χρωματίζουν κάθε δεκαετία, διακρίνονται από τη μέση της. ’56, ’67, ’76. Τότε έπρεπε να φανούν οι συμπεριφορές που διαμόρφωναν ένα νέο τρόπο ζωής.
