Η μπούρκα απαγορεύτηκε στους δημόσιους χώρους στη Γαλλία, αλλά η πίεση από την πλευρά των ισλαμιστών και των «πολιτικώς ορθών» αυτοχθόνων –μια πολυπληθή ομάδα πολιτών με φασιστοειδείς ιδέες και πρακτικές– εμποδίζει την εφαρμογή του νόμου. Τόσο στο Παρίσι, όσο και στο Λονδίνο, πραγματοποιήθηκαν διαδηλώσεις με σύνθημα «Ιερός πόλεμος»: τα πλακάτ κρατούσαν μαυροντυμένες γυναίκες χωρίς πρόσωπο, διεκδικώντας το δικαίωμα στην μπούρκα και εκφράζοντας εχθρότητα προς τις δυτικές κοινωνίες που τις φιλοξενούν.
Ωστόσο, κι εμείς στην Ευρώπη, πρέπει να διεκδικήσουμε τα δικά μας, ευρωπαϊκά, δικαιώματα. Κατ’ αρχάς, ο στοιχειώδης σεβασμός προς τους άλλους προϋποθέτει το να δείχνουμε το πρόσωπό μας: ακόμα και τα μαύρα γυαλιά που φορούν μερικοί άνθρωποι στη Δύση –για λόγους στιλ, ας πούμε– προκαλούν σχετική δυσφορία. Στην Ευρώπη το πρόσωπο και η χειραψία μαρτυρούν ειρηνικά συναισθήματα και αποδοχή του άλλου.
Το δεύτερο ζήτημα
είναι πιο σύνθετο και το έχουμε συζητήσει πολλές φορές – ματαίως. Οι ευρωπαϊκές χώρες δεν πρέπει να δεχθούν οπισθοχώρηση της ιστορίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι ιστορικοί λέμε: η ιστορία προχωρεί προς τα μπρος, δεν επαναλαμβάνεται, δεν κάνει κύκλους. Κι όμως πολλοί ιστορικοί σήμερα πέφτουν στην παγίδα των «καλών αισθημάτων» και μιας συγκεχυμένης ερμηνείας της «ανεξιθρησκίας» παραμερίζοντας την οικουμενικότητα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Έτσι, το ιστορικό «υπόλειμμα» γίνεται, για μια στιγμή, κυρίαρχο.
Η μπούρκα είναι θρησκευτικό σύμβολο –απαράδεκτο σε εκκοσμικευμένες κοινωνίες– καθώς και σύμβολο διάκρισης εναντίον των γυναικών. Το γεγονός ότι οι γυναίκες που φορούν μπούρκα την έχουν επιλέξει και δεν τους έχει επιβληθεί από την οικογένεια και την κοινότητα δεν αλλάζει σε τίποτα το επιχείρημα: στις ευρωπαϊκές χώρες δεν φοράμε μπούρκα· πασχίζουμε, με αργά βήματα, να επιτύχουμε ίσες ευκαιρίες για τις γυναίκες. Ο δρόμος είναι μακρύς και περιπετειώδης: ο χριστιανισμός, ο μεσαίωνας, η καύση των μαγισσών και οι αιώνες της παραδοσιακής θέσης των γυναικών ως «αγγέλων του σπιτιού» δεν είναι όσο μακριά φαίνονται. Οι γυναίκες βρίσκονται ακόμα σε εύθραυστη και διφορούμενη κατάσταση. Και η κυριότερη αιτία γι’ αυτό είναι η ίδια τους η νοοτροπία, η βαθιά ριζωμένη. Κάτι ανάλογο συμβαίνει στις γυναίκες στο Ισλάμ που θεωρούν την κατάργηση της μπούρκας προσβολή των δικαιωμάτων τους.
Ο νόμος περί απαγόρευσης της μπούρκας εντάσσεται λοιπόν σε μια σειρά πολιτικά πεδία: πρώτον, στο πεδίο της ενσωμάτωσης των μεταναστών. Αν οι μετανάστες δεν αποδέχονται τους νόμους και την ηθική στάση της Δύσης, πρέπει να επιστρέψουν στις χώρες τους. Δεύτερον, στο πεδίο της ειρηνικής συνύπαρξης: δεν είναι λίγοι οι Ευρωπαίοι πολίτες που νιώθουν ότι δεν βρίσκονται στην πατρίδα τους· ότι θεάματα σαν τις μπούρκες αλλοιώνουν οδυνηρά το τοπίο και τον τρόπο της ζωής τους. Η μπούρκα δεν «ξενίζει» απλώς όπως μπορεί να ξενίζει, για παράδειγμα, μια εμφάνιση πανκ ή ρασταφάριαν· η μπούρκα ανακινεί συναισθήματα απόρριψης. Και δικαίως εφόσον συμβολίζει την ισλαμική αντίληψη για την ηθική και την κοινωνία, δηλαδή μια κοσμοθεωρία θεοκρατίας και βαρβαρότητας. Τρίτον, στο διεθνές πεδίο: η μπούρκα που διαδίδεται στις ισλαμικές κοινότητες στη Δύση αποτελεί εργαλείο του Ισλάμ στον ιερό του πόλεμο. Το πώς άρχισε αυτός ο πόλεμος, ή μάλλον το πώς αναζωπυρώθηκε, είναι ένα σύνθετο ζήτημα το οποίο δεν αναιρεί το συγκεκριμένο πρόβλημα σήμερα. Με το να ισχυριστεί κανείς ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες εξέθρεψαν τους Ταλιμπάν δεν μπορεί να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η μπούρκα είναι αποδεκτή.
Θα προχωρούσα λίγο περισσότερο αυτή τη σκέψη: η απαγόρευση της μπούρκας δεν είναι επαρκής. Χρειάζεται περισσότερη τόλμη, καθώς και ένα μέτρο για όλους: για παράδειγμα, ο δήμος του Παρισιού απέρριψε αίτημα εορτασμού του Πάσχα σε δημόσιο χώρο (στο προαύλιο της Παναγίας των Παρισίων), αλλά δεν απαγορεύει τις δημόσιες προσευχές των μουσουλμάνων που κλείνουν τους δρόμους και παρακωλύουν την κυκλοφορία. Εξάλλου, στα σχολεία απαγορεύεται να φοράς σταυρουδάκια αλλά επιτρέπεται η μαντίλα... Είναι φυσικό, μπροστά σε τέτοιου είδους υποχωρητικότητα, να αγανακτούν πολλοί αυτόχθονες που δεν έχουν καμιά διάθεση να ακούνε ούτε τον μουεζίνη, ούτε τον πάστορα.
Οι υποστηρικτές της μπούρκας παραπονιούνται ότι οι γυναίκες που τη φορούν γίνονται θύματα «διακρίσεων και αποκλεισμού». Mάλιστα, οι γαλλικές αρχές αρνήθηκαν τη γαλλική ιθαγένεια σε Αφγανή που φορούσε μπούρκα: μα, εννοείται... Κάθε λογικός άνθρωπος καταλαβαίνει ότι το να εμφανίζεσαι μπροστά στο γαλλικό κράτος με μπούρκα και να ζητάς ιθαγένεια, είναι είτε πρόκληση, είτε ηλιθιότητα, ή και τα δύο. Άλλωστε, στην καθημερινότητα, ποιος θέλει να συνδιαλέγεται με ανθρώπους που σε κοιτούν μέσα από μια δικτυωτή λωρίδα; Και που με αυτό τον τρόπο δηλώνουν ότι δεν έχουν καμία σχέση με τον πολιτισμό σου; Οι ανθρώπινες σχέσεις είναι δύσκολες ακόμα κι όταν συμφωνούμε σε μια σειρά πολιτικά, πολιτιστικά και θρησκευτικά ζητήματα...
Το σοβαρό πρόβλημα στη Δύση δεν είναι η μπούρκα την οποία τελικά υιοθετεί μια μειοψηφία μουσουλμάνων γυναικών. Το πρόβλημα είναι οι Δυτικοί που με διάφορα παράλογα επιχειρήματα υποστηρίζουν το δικαίωμα στην μπούρκα, εντείνοντας έτσι τις υπάρχουσες αντιθέσεις και υπονομεύοντας την κοινωνική συνοχή. Ζούμε σε μια εποχή ανευθυνότητας που μας έχει οδηγήσει στην οικονομική κρίση, στα πυρηνικά ατυχήματα και σ’ αυτή τη σκοταδιστική ιδεολογία που οξύνει τη σύγκρουση των πολιτισμών.
8°
