Κάθε καινούργια τρομοκρατική πράξη των τζιχαντιστών υποτίθεται ότι μας προκαλεί σοκ και δέος. Στην πραγματικότητα, έχουμε σχεδόν συνηθίσει. Οι αντιδράσεις είναι πάντοτε ίδιες: γίνεται λόγος για «άνανδρο χτύπημα» (ποιο χτύπημα θα ήταν παλικαρίσιο;), για τα «ηρωικά θύματα» και για την αγάπη που νικά το μίσος. Ακολουθούν αγρυπνίες με κεριά και λουλούδια. Νομίζω ότι στις δυτικές χώρες η στάση της πλειοψηφίας έναντι του Ισλάμ είναι πιο επικίνδυνη από την ισλαμική τρομοκρατία και μπορεί να προκαλέσει πολύ περισσότερα θύματα. Το Ισλάμ είναι μια πρόκληση στην ευφυΐα του σημερινού πολίτη.
Το παγκόσμιο πρόβλημα δεν περιορίζεται στα τρομοκρατικά χτυπήματα, που, στις ισλαμικές χώρες, είναι απείρως πιο συχνά και αιματηρά: γι' αυτά δεν κάνουμε, φυσικά, αγρυπνίες· δεν μπορούμε να ξαγρυπνάμε με τα κεριά κάθε μέρα. Το παγκόσμιο πρόβλημα είναι το Ισλάμ και οι διεθνείς του αξιώσεις, η στρατηγική του, τα οράματά του.
Μέχρι πρότινος ο Ρετζίπ Ερντογάν ήταν ο καλύτερος, ο ιστορικός, φίλος της Γερμανίας. Πώς έτσι; Είναι, πράγματι, μακρά αυτή η παράδοξη συμμαχία που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ και έδωσε τη δυνατότητα στην Τουρκία να εγείρει τις απαιτήσεις που εγείρει. Μεταξύ αυτών, ήταν η απαίτηση ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση την οποία χαιρέτησε, με χαρακτηριστική απερισκεψία, η ευρωπαϊκή αριστερά. Η Δύση της soft power και των καλών αισθημάτων δείχνει επιλεκτική ευαισθησία: έναντι της εσωτερικής κατάστασης στην Τουρκία παρατηρεί απαθώς τον Ερντογάν να κατασκευάζει σε χρόνο μηδέν μια δικτατορία, να χρηματοδοτεί ισλαμικές ομάδες, να διώκει τους Κούρδους, να καθυβρίζει τους πάντες και να μεταμορφώνεται στον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή. Κοιτάμε αλλού και ωραιοποιούμε την κατάσταση για να μη χρειαστεί να την αντιμετωπίσουμε.
Η Ευρώπη είναι ανέντιμη και λιπόψυχη. Και παρουσιάζει αυτές τις ιδιότητες ως μεγαλοθυμία. Συνυπάρχουν παραλογισμοί και πεισματική ακατανοησία. Κατ’ αρχάς, δεν φαίνεται να ξεκολλάμε από την εχθρότητα για τη Ρωσία, μολονότι η σύμπλευση μαζί της θα μπορούσε να δημιουργήσει έναν προφυλακτήρα έναντι του Ερντογάν και του Ισλάμ γενικότερα. Έχουμε καθηλωθεί στη λάσπη του Ψυχρού Πολέμου. Δεύτερον, επικρατεί σύγχυση ως προς τη διεθνή ισλαμική στρατηγική: ακούγονται φαιδρές αναλύσεις περί «τρελών χωρίς ιδεολογία και θρησκεία», αν και είναι πασίδηλο ότι η ισλαμική τρομοκρατία απορρέει από την πολιτική εξισλαμισμού και ταπείνωσης της Δύσης την οποία εφαρμόζουν συγκεκριμένες χώρες και θεσμοί. Προσπαθούμε να υποβιβάσουμε το φαινόμενο, να το αποδεσμεύσουμε από το Ισλάμ και να το παρουσιάσουμε ως ψυχιατρικής φύσεως.
Σ’ αυτή τη στάση ανιχνεύεται, φυσικά, μια αλήθεια. Πράγματι, ο τζιχαντισμός συνιστά ομαδική ψύχωση με κάποια μεταδοτικότητα· αλλά, ο ναζισμός και ο μπολσεβικισμός ενείχαν επίσης τέτοια μαζικά χαρακτηριστικά. Παραλλήλως, πολλοί φασίστες και κομμουνιστές ήταν ανισόρροποι: ποιος όμως αναλύει τον ναζισμό και τον μπολσεβικισμό με ψυχιατρικούς όρους; Ακόμα και ο πεπαλαιωμένος όρος «αριστερή μελαγχολία» είχε συμπληρωματική λειτουργία. Μόνον όποιος δεν θέλει να καταλάβει την πολιτική και η ιστορική φύση των φαινομένων τα συρρικνώνει σε ατομική παραφροσύνη. Έτσι κι αλλιώς, αν εξετάσουμε από κοντά την ιστορία, οι ψυχικές διαταραχές σφραγίζουν πολλά ιστορικά γεγονότα και προσωπικότητες χωρίς ωστόσο να τα ερμηνεύουν.
Ο τρίτος παραλογισμός είναι η ταύτιση του τζιχαντισμού με το επιλεγόμενο Ισλαμικό κράτος. Σύμφωνα με αυτή την αντίληψη, με αυτό το ψέμα, αν το ISIS ηττηθεί οριστικά στο βόρειο Ιράκ και στη δυτική Συρία, θα εκλείψει το τζιχαντιστικό φαινόμενο. Reality check: ο τζιχαντισμός είναι η συνέχιση του εξισλαμισμού με άλλα μέσα· καλλιεργείται, αναπτύσσεται και εφαρμόζεται όχι μόνο με τρομοκρατικές ενέργειες αλλά με επιβολή τρόπου ζωής, με προπαγάνδα και διαμόρφωση συνειδήσεων. Δεν περιορίζεται στη Μέση Ανατολή: εξαπλώνεται από τον Νίγηρα στις Φιλιππίνες κι από το Αφγανιστάν στην Ινδονησία. Κι ενώ κοιμόμαστε τον ύπνο των δικαίων -χωρίς να είμαστε δίκαιοι- εκτυλίσσεται στο σαλαφιστικό τζαμί της γειτονιάς μας.
Οπωσδήποτε, η ενδεχόμενη συντριβή του ISIS θα είναι μια καλή είδηση. Αλλά εδώ διαφαίνεται μια ακόμα παράλογη και αβάσιμη ιδέα. Για να ηττηθεί το ISIS, οι δυτικές χώρες προσπαθούν να συνεργαστούν με μειονότητες που, στο ευρωπαϊκό φαντασιακό, δεν ταυτίζονται με το ριζοσπαστικό Ισλάμ - όπως, για παράδειγμα, με τους Βερβερίνους του Μαρόκου. Πλην όμως, οι Βερβερίνοι αποδεικνύονται εξίσου επιρρεπείς στον τζιχαντισμό με τους Άραβες. Και παίζουν διπλό παιχνίδι.
Τέλος, η ευρωπαϊκή αριστερά επιστρέφει στις χριστιανικές της ρίζες και διατυπώνει τον παραλογισμό περί αγάπης που είναι ισχυρότερη από το μίσος. Αναρωτιέται κανείς: αν ο εχθρός δεν ήταν οι ισλαμιστές αλλά οι ναζιστές, θα μιλούσαμε για αγάπη; Πώς μια παράταξη που έχει καθαγιάσει το ταξικό μίσος, την κοινωνική βία, υιοθετεί τη ρητορεία της αγάπης προς τον πλησίον; Όταν η αριστερά δεν θέλει να καταλάβει τα ζητήματα που είναι για εκείνη ταμπού -την καταγωγή, την ταυτότητα, την εθνικότητα, τη θρησκεία- καταφεύγει στον χριστιανισμό, στην ηχητική υπόκρουση, στον μακρινό θόρυβο, του πολιτισμού μας. Αλλά ο χριστιανισμός δεν δίνει λύσεις· δίνει μονάχα αναβολές.
Βρισκόμαστε στο έλεος ισλαμιστών δικτατόρων και εκβιαστών, αλλά μιας και έχουμε μεγάλη ιδέα για τον εαυτό μας δυσκολευόμαστε να το αναγνωρίσουμε: τα μέσα ενημέρωσης, που ανησυχούν περισσότερο για την εξάπλωση της ισλαμοφοβίας παρά του Ισλάμ, προσφέρουν κακές υπηρεσίες σε όλους μας συμπεριλαμβανομένων των μουσουλμάνων. Και συμβάλλουν στην ανάδειξη προσώπων σαν τον Ντόναλντ Τραμπ που τα βάζει όλα στο μίξερ και τα κάνει αλοιφή.
Οι χρήσιμοι ηλίθιοι του ισλαμισμού δεν θέλουν να δουν ότι από τον Ερντογάν μέχρι τους εμίρηδες του Κόλπου κι από τους μουλάδες της Αφρικής μέχρι τους μουλάδες της Νοτιοανατολικής Ασίας το όνειρο είναι ένα: ο εξισλαμισμός της Δύσης, η επιστροφή στον 7ο αιώνα. Έναντι αυτής της πρόθεσης, αυτού του σκοταδιστικού ρεύματος, χρειαζόμαστε στρατηγική, smart power, αλλαγή ρητορικής. Είναι μια από τις λιγοστές περιπτώσεις όπου δεν μπορούμε να αποδώσουμε την αποτυχία μας στην έλλειψη υλικών πόρων· αρκούν οι σωστές ιδέες, η λογική και η αδιαλλαξία μπροστά στην αδιαλλαξία.
