Oι ΗΠΑ θεωρούν απαράδεκτα μερικά καθεστώτα (π.χ. τα πρώην του Καντάφι στη Λιβύη, του Σαντάμ στο Ιράκ, του Φιντέλ Κάστρο στην Κούβα) και αποδεκτά μερικά άλλα: π.χ. του Σαλμάν στη Σαουδική Αραβία και του Αλ Θανί στο Κατάρ. Τα κριτήρια είναι τρία: αν είναι καλοί εμπορικοί εταίροι (αν αγοράζουν μεγάλες ποσότητες αμερικανικών προϊόντων), αν είναι πολύ φιλικά προς καλούς εμπορικούς εταίρους, κι αν κάνουν στρατιωτικές διευκολύνσεις. Έτσι, οι ΗΠΑ δεν ενοχλούνται από τη Σαρία και την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο στη Σαουδική Αραβία και στο Κατάρ, ενοχλούνται όμως από το Ιράν (το ακραία αντιαμερικανικό, κυρίως επειδή οι «άλλοι», οι σουνίτες, διατηρούν σχέσεις με τις ΗΠΑ). Το επιχείρημα της συναίνεσης στο εσωτερικό των χωρών, αν και εύλογο, δεν ισχύει σ’ αυτά τα παραδείγματα: συναίνεση προς το ισλαμικό καθεστώς υπάρχει και στο Ιράν· η φιλοδυτική αντιπολίτευση είναι ανίσχυρη.
Από τις αμερικανικές ηγεσίες διαφεύγει οτιδήποτε στερείται οικονομικού συμφέροντος: μόλις προσφάτως άρχισαν να αντιλαμβάνονται ότι οι ισλαμικές χώρες δεν διαφέρουν μόνο στην οικονομική τους κατάσταση (η Σαουδική Αραβία και το Κατάρ ανήκουν προφανώς σε διαφορετική οικονομική κατηγορία από το Αφγανιστάν και την Υεμένη) αλλά και στη μορφή εφαρμογής του ισλάμ. Επίσης, φαίνεται να διαφεύγει από τις αμερικανικές ηγεσίες η διπλή ατζέντα των ισλαμικών καθεστώτων: το Κατάρ –που η Σαουδική Αραβία, η Αίγυπτος, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν και η Υεμένη καταγγέλλουν για χρηματοδότη της ισλαμικής τρομοκρατίας (δεν είναι η πρώτη φορά)– αγοράζει από τις ΗΠΑ ελικόπτερα Απάτσι, πυραύλους εδάφους-αέρος και τα λεγόμενα συστήματα fire-and-forget. (Ανέκαθεν οι ΗΠΑ είχαν προτίμηση στα γλαφυρά ονόματα). Ποιοι είναι λοιπόν οι εχθροί του Κατάρ και γιατί χρειάζεται τόσα όπλα για να τους αντιμετωπίσει; Και γιατί διαθέτει τη μεγαλύτερη αμερικανική στρατιωτική βάση στη Μέση Ανατολή;
Οι εχθροί του Κατάρ είναι, δυνάμει, όλες οι ισλαμικές χώρες: παρότι μικροσκοπικό, επιδιώκει να γίνει πρωταγωνιστής στην περιοχή. Γι’ αυτό υπονομεύει την ήδη διασαλευμένη τάξη· χρηματοδοτεί και στηρίζει εξτρεμιστικές ομάδες όπως συνέβη στη Λιβύη κι όπως συμβαίνει στη Συρία. Το κανάλι της Ντόχα Al Jazeera έπαιξε εμπρηστικό ρόλο στη λεγόμενη Αραβική Άνοιξη σπεύδοντας να στηρίξει και να ρομαντικοποιήσει τις εξεγέρσεις. Παραλλήλως, οι εμίρηδες που είχαν και συνεχίζουν να έχουν δοσοληψίες με φονταμενταλιστές, διατείνονταν ότι παίζουν ρόλο μεσολαβητή στις διαπραγματεύσεις των Ταλιμπάν και των άλλων εξτρεμιστικών ομάδων με τις ΗΠΑ. (Ποιες διαπραγματεύσεις;)
Η κατηγορία περί φονταμενταλισμού του Κατάρ δεν έχει άμεση σχέση με τα τρομοκρατικά χτυπήματα εναντίον της Δύσης: οι ισλαμικές χώρες (οι ηγεσίες, οι μεγαλοεπιχειρηματίες) δεν πολυενδιαφέρονται για το τι σκαρώνει το Ισλαμικό Κράτος στο ευρωπαϊκό έδαφος. Δυο πράγματα τις ενδιαφέρουν: πρώτον, μήπως το Κατάρ δεν είναι επαρκώς αφοσιωμένο σουνιτικό κράτος και κάνει τα γλυκά μάτια στο Ιράν και στο Ιράκ· δεύτερον, μήπως εξελιχθεί σε σημαντικότερο παίκτη από τη Σαουδική Αραβία στη Χερσόνησο. (Η θρησκευτική σύνθεση του Κατάρ μοιάζει μ’ εκείνη της Σαουδικής Αραβίας, εξού και η παραδοσιακή συμμαχία αυτών των κατά πλειονότητα σουνιτικών χωρών έναντι του σιιτικού Ιράν.) Πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι η ισλαμική τρομοκρατία στη Δύση, η τρομοκρατία του Ισλαμικού Κράτους, εμπνέεται κυρίως από τον γουαχαμπισμό, δηλαδή από την παραλλαγή της θρησκείας της πλειονότητας στη Σαουδική Αραβία, στο Κατάρ, στην Υεμένη, σε όλη τη αραβική χερσόνησο και σε όλη τη Βόρεια Αφρική. Αν το επιλεγόμενο Ισλαμικό Κράτος βρίσκεται σε σύγκρουση με τη Σαουδική Αραβία, οι αιτίες δεν είναι ιδεολογικές και θρησκευτικές· είναι οικονομικές: το ISIS διεκδικεί, μεταξύ άλλων, σαουδαραβικά εδάφη τα οποία θεωρεί μέρος του χαλιφάτου – οι πετρελαιοπηγές πρέπει να περάσουν στα χέρια του χαλίφη. Κοντολογίς, η Σαουδική Αραβία και οι υπόλοιπες σουνιτικές χώρες δεν γυρίζουν την πλάτη στο Κατάρ επειδή προωθεί την ισλαμική θεμελιοκρατία, αλλά επειδή την προωθεί για τα δικά του συμφέροντα.
Η ρήξη συνέβη μετά την επίσκεψη του Ντόναλντ Τραμπ στη Ριάντ, όπου, όπως ξέρουμε, συμφωνήθηκε πώληση πολεμικού υλικού ύψους 300 δις. Πράγματι, ο στενότερος συνεργάτης των ΗΠΑ στην περιοχή, κι ο καλύτερος πελάτης των αμερικανικών εταιρειών (δεν μιλάμε εδώ για «εθνική» βιομηχανία όπλων, αλλά για ιδιωτικές επιχειρήσεις) παραμένει η Σαουδική Αραβία· ωστόσο, το Κατάρ, όπως όλες οι πλούσιες σουνιτικές χώρες, ερωτοτροπεί με τη Δύση με θεατρικό τρόπο: το 2022 θα φιλοξενήσει, περιέργως, τους αγώνες για το Παγκόσμιο Κύπελο Ποδοσφαίρου – μια θεοπάλαβη ιδέα μιας και το καλοκαίρι στην Ντόχα η θερμοκρασία φτάνει τους 45 βαθμούς. Όσο για το Al Jazeera, κατάφερε, με έξυπνη προπαγάνδα, να γίνει trendy: παρά την αναίσχυντα αντισημιτική και ισλαμιστική πολιτική του, χρησιμοποίησε στις διαφημίσεις του χολιγουντιανούς σταρ και πρόβαλε τη μυθολογία του μοντέρνου ισλάμ, του εύπορου, του καταναλωτικού – γυναίκες με νιχάμπ αλλά με εσώρουχα Victoria Secret.
Το Κατάρ υπερασπίζεται ανοιχτά τη Μουσουλμανική Αδελφότητα της Αιγύπτου, χρηματοδοτεί τη Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας, ενώ δεν κρύβει τη συγγένειά του με τους Ταλιμπάν. Αλλά προσπαθεί να τα έχει καλά με όλους· με όλους. Δήθεν συνεργάζεται με την αμερικανική κυβέρνηση στον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας» και συγχρόνως χρηματοδοτεί και το ISIS, την Αλ-Νούσρα στη Συρία και τις συμμορίες στην Υεμένη. Επίσης, διαπραγματεύεται με φανατικούς σιίτες σαν τους απαγωγείς των 26 Καταριανών ομήρων τον περασμένο Απρίλιο.
Ο Ντόναλντ Τραμπ δεν καταλαβαίνει τίποτα πέραν του ότι ο Ιζνογκούντ θέλει να γίνει χαλίφης στη θέση του χαλίφη. Μετά τη ρήξη, υποστήριξε, μαζί με τον Ρεξ Τίλερσον (αυτόν τον τιτάνα πολιτικής: πρώην στέλεχος της Exxon και των …προσκόπων), τη Σαουδική Αραβία· ύστερα κάποιος του ψιθύρισε «αφεντικό μας βλέπουν» και άρχισε τις συμφιλιωτικές δηλώσεις – ο Ρεξ Τίλερσον μίλησε μάλιστα στο τηλέφωνο με τον Μελβούτ Τσαβούσογλου και συμφώνησαν ότι η απομόνωση του Κατάρ θα έχει «ανθρωπιστικές συνέπειες». Ο Τίλερσον δεν θέλει να ξέρει ότι η Τουρκία υποστηρίζει το Κατάρ γιατί έχουν κοινούς φίλους –τη Μουσουλμανική Αδελφότητα και τους εξτρεμιστές στη Συρία– κι ότι αυτό που ενώνει τις ΗΠΑ με την Τουρκία, εκτός από το εμπόριο, είναι η περιβόητη υπόθεση των Κούρδων. Για την οποία οι ΗΠΑ οφείλουν να επανεξετάσουν τη θέση τους αν και διακινδυνεύουν να χάσουν δυο-τρεις πελάτες. Το πρόβλημα στις διεθνείς σχέσεις, όπως σε όλες τις σχέσεις, είναι ότι δεν μπορείς να τα έχεις καλά με όλους: η συγκεχυμένη κατάσταση –όλοι μαζί στην τρομοκρατία και στο αντίθετό της· δουλίτσα να υπάρχει– μπορεί κάλλιστα να συνεχιστεί: αλλά το παιχνίδι θα γίνεται είτε όλο και περίπλοκο, είτε όλο και απλούστερο εφόσον δεν θα έχει κανόνες.
Αυτό που στη δημόσια διοίκηση θα έπρεπε να είναι μία υποπαράγραφος καθηκοντολογίου, καταλήγει τηλεοπτικό σοσιαλ-μιντιακό ρεπορτάζ περιθωριακών προφίλ και site
Αν για το υβριστικό μέρος του συνθήματος για την Τουρκία υπήρξε κάποιου είδους αντιπαράθεση, για το κομμάτι που αφορούσε στο Κυπριακό ζήτημα δεν προβλημάτισε σχεδόν καθόλου τον δημόσιο διάλογο
16°
