25η Μαρτίου: 10 πετυχημένοι μύθοι για την εθνική επέτειο

Στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα ο νεοελληνικός Διαφωτισμός ωριμάζει μαζί και η ιδέα της δημιουργίας ενός ελληνικού έθνους που θα συνδέεται με την αρχαία Ελλάδα και θα έχει χωριστή πολιτική ύπαρξη. Μία από τις οργανώσεις που δημιουργήθηκαν μέσα σε αυτό το ιδεολογικό και πολιτικό κλίμα ήταν η Φιλική Εταιρεία, μια μυστική οργάνωση που ιδρύθηκε το 1814 στην Οδησσό από τρεις Έλληνες εμπόρους με σκοπό την προετοιμασία μιας ελληνικής επανάστασης.
Έτσι, τον Φεβρουάριο του 1821 ξεκίνησε στη Μολδοβλαχία από τον αρχηγό της Φιλικής Εταιρείας Αλέξανδρο Υψηλάντη η Ελληνική Επανάσταση του 1821. Η εκστρατεία του Υψηλάντη απέτυχε αλλά ο επαναστατικός αναβρασμός ήταν τόσο μεγάλος που δεν επέτρεπε πια αναβολή της εξέγερσης. Αρχικά οι επαναστατημένοι Έλληνες νίκησαν τις στρατιές που έστειλε εναντίον τους ο Σουλτάνος Μαχμούτ Β΄, όμως οι οθωμανικές δυνάμεις με τη συνδρομή του Ιμπραήμ πασά της Αιγύπτου κατάφεραν να περιορίσουν σημαντικά την επανάσταση. Τελικά το 1826, η πτώση του Μεσολογγίου, σε συνδυασμό με το κίνημα του Φιλελληνισμού, συνέβαλαν στη μεταβολή της διπλωματικής στάσης των Μεγάλων Δυνάμεων, που είχαν αρχικά αντιμετωπίσει με δυσαρέσκεια το ξέσπασμα της επανάστασης. Η διπλωματική ανάμιξη της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας και η ένοπλη παρέμβασή τους  οδήγησαν στην επιτυχή έκβαση του αγώνα.
Το σύνθημα της επανάστασης, «Ελευθερία ή θάνατος» έγινε το εθνικό σύνθημα της Ελλάδας και από το 1838 η 25η Μαρτίου, επέτειος εορτασμού της έναρξής της επανάστασης, καθιερώθηκε ως ημέρα εθνικής εορτής και αργίας. Η ιστορία και οι ηρωικές πράξεις των πρωταγωνιστών της λειτούργησαν σαν συνεκτικός ιστός στη δημιουργία μιας ισχυρής εθνικής ταυτότητας. Πόσο κοντά όμως στην πραγματικότητα βρίσκεται η ιστορία που διδασκόμαστε στα σχολεία και ποιοι είναι οι μύθοι και οι αλήθειες για την εθνική επέτειο της Ελληνικής Επανάστασης του 1821; 

1. Η Επανάσταση προετοιμαζόταν για χρόνια στα κρυφά σχολειά.

Μύθος: Δεν υπήρξε ούτε ένα κρυφό σχολειό, αλλά εκατοντάδες φανερά. Η Επανάσταση προετοιμάστηκε από τη Φιλική Εταιρεία και εκτελέστηκε από αγρότες, εμπόρους, εφοπλιστές, ναυτικούς, παπάδες, φιλέλληνες, κλεφταρματολούς, μικροεπαγγελματίες, διαφωτιστές κλπ. 

2. Ο Γερμανός, δεσπότης των Παλαιών Πατρών, ευλόγησε επαναστάτες την 25η Μαρτίου 1821 στο μοναστήρι της Αγίας Λαύρας.

Μύθος: Ο δεσπότης, σύμφωνα και με τ΄ απομνημονεύματά του, ευλόγησε επαναστάτες τον ερχόμενο μήνα στην Πάτρα.

3. Η Επανάσταση ξεκίνησε 25 Μαρτίου του 1821 στο Μοριά και τη Ρούμελη.

Μύθος: Η Επανάσταση ξεκίνησε 22 Φεβρουαρίου στη Μολδοβλαχία, σχεδιασμένη ως παμβαλκανική αντιοθωμανική εξέγερση στη γραμμή του Ρήγα: «Βουλγάροι κι Αρβανίτες, και Σέρβοι και Ρωμιοί // Αράπηδες και άσπροι, με μια κοινήν ορμή // Για την ελευθερία να ζώσουμε σπαθί».

4. Η πρώτη επαναστατική προκήρυξη του Υψηλάντη, με τον τίτλο «Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος» δείχνει ότι η ορθόδοξη εκκλησία προηγούνταν στη σκέψη των αγωνιστών. 

Μύθος: Η προκήρυξη μιλάει για «πίστη» και «θεία πρόνοια», πάνω στη γραμμή των τεκτόνων, δεν λέει λέξη για την εκκλησία. 

5. Ο σταυρός δέσποζε σε όλες τις πρώτες επαναστατικές σημαίες.

Μύθος: Ο σταυρός σε άλλες υπήρχε, σε άλλες δεν υπήρχε και σε άλλες συνυπήρχε με ποικίλες παραστάσεις (νεκροκεφαλές, αναγεννώμενους φοίνικες, άλλα πουλιά, άγκυρες, αρχαίους θεούς, βέλη, αστέρια, φίδια, αρχαία ή νεότερα ρητά κλπ).

6. Η ορθόδοξη εκκλησία υποστήριξε εξ αρχής την Επανάσταση. 

Μύθος: Ο πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε΄ και η σχετική Σύνοδος αφόρισαν εξαρχής τον Υψηλάντη, το Σούτσο και όλους τους Φιλικούς, όπως είχαν αφορίσει παλιότερα συλλήβδην του κλέφτες του Μοριά, το Ρήγα Βελεστινλή (που, επιπλέον, τον βαφτίσανε και εξουδετερώσανε ως «Φεραίο») και τόσους άλλους.    

7. Ο σουλτάνος κρέμασε τον πατριάρχη Γρηγόριο Ε΄ ως αντίποινα για την Επανάσταση.

Μύθος: Τον κρέμασε ως ανίκανο οθωμανό κρατικό υπάλληλο, που δεν μπόρεσε να σταματήσει την Επανάσταση.

8. Η γαλανόλευκη σημαία της Ελλάδας συμβολίζει τον ουρανό και τη θάλασσα

Μύθος: Το γαλάζιο και το άσπρο είναι τα χρώματα της Βαβαρίας, απ΄ όπου προερχόταν ο Όθωνας, πρώτος βασιλιάς του φρέσκου κράτους.

9. Στην ορθόδοξη εκκλησία οφείλεται η επιβίωση της ελληνικής γλώσσας και συνείδησης.

Μύθος: Η μεν γλώσσα διατηρήθηκε και εξελίχτηκε προφορικά, ενώ η ορθόδοξη εκκλησία διατήρησε γραπτή μια αραχνιασμένη, ακατανόητη και γλυκερή εκδοχή της, η δε νεοελληνική συνείδηση δημιουργήθηκε από τους διαφωτιστές, κόντρα στην εκκλησία, που απεχθανόταν λέξεις Έλληνας, Ελλάδα, ελληνικός κλπ.

10. Η διπλή γιορτή της 25ης Μαρτίου συμβολίζει την παντοτινή συμπόρευση κοσμικής Ελλάδας – ορθόδοξης εκκλησίας.

Μύθος: Μέχρι το 1838 εθνική γιορτή της Ελλάδας ήταν η Πρωτοχρονιά (γιατί την 1.1.1822 είχε ψηφιστεί το πρώτο Σύνταγμα), ενώ η 25η Μαρτίου θεσπίστηκε μόλις το 1838, επικυρώνοντας την εκκλησιαστική κυριαρχία στο νέο κράτος και την έναρξη ισχύος των παραπάνω μύθων (οι οποίοι, όπως όλοι βλέπουμε μέχρι σήμερα, είναι άκρως πετυχημένοι). 

d.fyssas@gmail.com