Η άγνωστη, κρυφή Αθήνα

Πολλές φορές η γοητεία μίας πόλης κρύβεται στα μυστικά της, ειδικά αν αυτή η πόλη έχει το παρελθόν και την ηλικία της Αθήνας. Ένα από τα πιο spooky βιβλία που με γοήτευσαν, όταν το είχα πρωτοδιαβάσει, είναι «Η Μυστική Αθήνα & Αττική» του Ιωάννη Θ. Γιαννόπουλου, έκδοση του 1999, των εκδόσεων Έσοπτρον. Ο συγγραφέας, με ένα πολύ ενδιαφέρον παρελθόν και ο ίδιος, είναι ερευνητής, λάτρης της περιπέτειας, ιδρυτικό μέλος της «Λέσχης Φίλων της Κοίλης Γης» και υπεύθυνος των εξορμήσεων-εκδρομών στην Άγνωστη Μυστική Ελλάδα. Μερικά από τα παράξενα και άγνωστα μυστικά της Αθήνας και των περιχώρων που υπάρχουν στις κιτρινισμένες πια σελίδες του βιβλίου, μοιάζει να βρίσκονται ακόμα εδώ, δίπλα μας και κάτω από το έδαφος που περπατάμε.

Ο λόφος του Στρέφη κρύβει σπήλαιο με βωμό αρχαίου ναού στην είσοδο του οποίου έχει κτιστεί ένα από τα ωραιότερα, ψηλά και ευάερα νεοκλασικά της περιοχής με την ονομασία «Αίολος».

Η Αθήνα κρύβει στα έγκατά της, όπως και πολλές άλλες μεγάλες πόλεις στον κόσμο, υπόγειο σύστημα τούνελ, πολλά σημεία του οποίου είχε εξερευνήσει ο συγγραφέας. Το σύστημα συνδέει περιοχές όπως Ακρόπολη, Λυκαβηττός, Γαλάτσι, Πεντέλη, Αρδηττός, Πνύκα, Φάληρο. Η διακλάδωσή του θυμίζει κατά κάποιο τρόπο τις πυραμίδες που και αυτές κρύβουν μυστικά. Υπόγειοι οδοί, εκπλήξεις, μυητικά μονοπάτια, κρύπτες, περίεργα φαινόμενα και σημάδια, γοητευτικές σκέψεις.

Ο λήσταρχος Νταβέλης και η σπηλιά του στην Πεντέλη υπήρξαν αντικείμενο αναφοράς στην αλληλογραφία ξένων περιηγητών (μελών της φιλελληνικής εταιρείας των Dilettanti) που την επισκέπτονταν από τον 18ο αιώνα. Σε αυτά τα γράμματα, αναφέρεται ως «σπηλιά των Άμωμων».

Είναι γνωστές οι παράξενες ιστορίες που περιβάλλουν το όρος της Πεντέλης. Οι γεροντότεροι ποιμένες στην Πεντέλη μιλούσαν για περίεργα, χλωμά φώτα που έβγαιναν από τα ανοίγματα των σπηλαίων μετά τη Δύση και χάνονταν στον βραδινό αέρα. Πολλοί άκουγαν, περνώντας έξω από αυτά τα σπήλαια, μηχανικούς θορύβους σαν αυτούς που ακούγονται όταν φτιάχνουν τους δρόμους.

Θρύλος: Στην περιοχή του ανακτόρου της Δούκισσας της Πλακεντίας, λέει, οι περαστικοί μπορεί να νιώσουν μία παράξενη αίσθηση, να νομίσουν ότι βλέπουν ένα κοριτσάκι περίπου 10 χρονών με πολύ μακριά μαλλιά που μοιάζουν να ανασηκώνονται στον αέρα από μία μαγνητική δύναμη. Η μορφή έρχεται καταπάνω τους, τους διαπερνά και χάνεται.

Το Θαλάσσι ήταν μία στοιχειωμένη, μικρή λίμνη στην Πεντέλη, η αγαπημένη της Δούκισσας της Πλακεντίας. Εκεί πήγαινε για να ρεμβάσει, αν και λέγανε παλιά ότι η λίμνη κατάπινε πολλούς ανθρώπους στη λάσπη της, ειδικά μετά από νεροποντές. Σήμερα στη θέση της έχει χτιστεί ένα ποδοσφαιρικό γήπεδο.

Μύθος: Υπάρχει μία άλλη Ακρόπολη, μία άλλη μικρή Αθήνα στο εσωτερικό της Αττικής Γης, ισάξια και καλύτερη της Ακρόπολης σε πλούτο και λαμπρότητα. Κάτι σαν κρυφές αποθήκες, μέσα στις οποίες οι Αθηναίοι μετέφεραν τους θησαυρούς τους για να τους γλιτώσουν από λεηλασίες. Αυτή η μυστική Αθήνα είχε εισόδους, κάποιοι από τις οποίες σώζονται ακόμα σαν ίχνη μιας χαμένης, παλιάς εποχής.

Στην οδό Δεξαμενής, παράλληλη της Καλλιρρόης, υπάρχουν τεχνητά ανοίγματα που οδηγούν προς τον λόφο των Νυμφών, του Φιλοπάππου και της Πνύκας. Όλα αυτά τα σημεία συνδέονται και υπογείως.

Στο κάτω μέρος της Ακρόπολης, ακριβώς δίπλα στην οδό Αποστόλου Παύλου, υπάρχει η σπηλιά του Σωκράτη. Πολλοί λένε ότι εκεί ήταν η φυλακή όπου ήπιε το δηλητήριο. Η σπηλιά είναι παντοτινά κλειστή με μία νεοκλασική, σιδερένια πόρτα κλειδωμένη με πολλές αλυσίδες και λουκέτα. Πάντως, φαίνεται ότι υπάρχει παροχή ηλεκτρικού ρεύματος στο εσωτερικό.

Υπάρχει σύστημα υπόγειων διαδρομών με πολλές διακλαδώσεις που αρχίζουν από τα έγκατα της Βουλής και τρέχουν κάτω από τον Εθνικό Κήπο και το Ζάππειο. Διέξοδοι διαφυγής για κάθε ενδεχόμενο των τέως, μπορεί και των νυν.

Στις υπόγειες στοές υπήρχαν πινακίδες όπως εκείνη που έγραφε «πέντε κηροί έως την έξοδο», εξηγώντας πόσα κεριά θα χρειαζόταν να κάψει κανείς μέχρι να βρεθεί στην έξοδο.  

Η περιοχή στην αρχή της οδού Μάρκου Μουσούρου στον Αρδηττό, εκεί όπου ο ποταμός Ιλισσός πλησίαζε τα τείχη της Αθήνας, ήταν μία ειδυλλιακή και χιλιοτραγουδισμένη τοποθεσία με ιερά αφιερωμένα στη θεά Δήμητρα, στις νύμφες και σε άλλες θεότητες. Λίγο πριν την οδό Μάρκου Μουσούρου υπάρχουν  δύο ή τρεις βράχοι, κατάλοιπα τείχους της Αργοτέρας Αρτέμιδος της οποίας, η αρχαία πηγή υπάρχει ακόμα σταλάζοντας το αδύναμο νερό της που ρέει λιγοστό μέχρι τον δρόμο.

Θρύλος: Τα μισοερειπωμένα όμορφα σπίτια που βρίσκονται εκεί ήταν σημεία περίεργων φαινομένων όπως ο Ίσκιος της Γριάς που, εντελώς σιωπηλή, κρατούσε ένα αναμμένο κερί ανεβαίνοντας τον δρόμο και χανόταν μέσα στη βλάστηση. Λέγανε ότι τα χειμωνιάτικα πρωινά μπορούσε να δει κανείς πολύ καθαρά τα δάκρυα να τρέχουν από τα μάτια της. Ο Ίσκιος εμφανιζόταν όποτε κάτι κακό επρόκειτο να συμβεί στην πόλη…

Στο Βατραχονήσι, το σημείο όπου βρίσκεται το παλιό κολυμβητήριο, υπάρχει ο βράχος με την εκκλησία της Αγίας Φωτεινής, στη θέση του βωμού των Ιλισιάδων Μουσών, με την Κρήνη που ονομαζόταν Καλλιρρόη και από αυτήν έπαιρναν νερό για τις θρησκευτικές τους τελετές οι αρχαίοι Αθηναίοι, κυρίως τα νεαρά κορίτσια για τις τελετές του γάμου τους. Λίγο πιο χαμηλά από τον βράχο της εκκλησίας, ήταν ο Νεραϊδότοπος. Οι αλαφροΐσκιωτοι μπορούν να ακούσουν, λέει, τα γέλια και μουρμουρητά από τις νύμφες που λούζονταν εκεί. Εκεί δίπλα και το άνοιγμα (κλειστό σήμερα) των υπόγειων στοών που οδηγούσαν τα νερά του ποταμού στο Φάληρο.

Στο μέσο της οδού Αρδηττού προς το Παγκράτι, υπάρχει το μικρό άλσος του Λογγίνου που συνορεύει με το Α΄ Νεκροταφείο και τις νύχτες δεν το πλησιάζει κανείς. Εκεί, στην πρώτη μεταπολεμική Αθήνα είχαν ξεθάψει πτώματα Γερμανών στρατιωτών. Λένε ότι η ατμόσφαιρα είναι περίεργη, με μυστηριώδη αρνητική ενέργεια, απόλυτη ησυχία και περίεργη μυρωδιά υγρασίας και σαπίλας.

Η μικρή, γραφική εκκλησία Αγία Δύναμις που βρίσκεται στην οδό Μητροπόλεως είναι ένα «ισχυρό» σημείο με ιστορία. Κάτω από της Αγία Τράπεζά της υπάρχει μία σκάλα που κατεβάζει σε μία σπηλιά με ευρύχωρη στοά όπου λειτούργησε το πρώτο πυριτιδοποιείο για τις ανάγκες των αγωνιστών της Αθήνας το 1821.

Το περιβόητο κτίριο της οδού Ακαδημίας 58Α έχει «αλωθεί» από πολλούς, πολλές φορές, αλλά συνεχίζει να εμπνέει μία μυστηριώδη αύρα με τις φήμες που το περιβάλλουν. Με πρόσοψη που θυμίζει γοτθικό οικοδόμημα σαν την πρόσοψη μεσαιωνικού πύργου, πίσω από την οποία υπάρχει ένας μακρύς διάδρομος που οδηγεί σε ένα παρεκκλήσι, το κτίριο ενώνεται εσωτερικά με ένα άλλο που βρίσκεται στον πλαϊνό δρόμο, στον αριθμό 6 της οδού Μαυρομιχάλη – ένα όμορφο σπίτι, δημιουργία του Τσίλλερ και το οποίο υπήρξε κατοικία ενός από τους ιδρυτές της Ιονικής και Λαϊκής Τράπεζας. Το σπίτι της Μαυρομιχάλη γνώρισε μέρες δόξας, με λαμπρές δεξιώσεις και συναθροίσεις, την εποχή που η περιοχή ήταν καλλιτεχνικό στέκι γεμάτη με μεγάλα θέατρα και θεάματα.

Επάνω από την είσοδο της Ακαδημίας υπήρχε παλιά ένας φτερωτός Δράκος-φύλακας σαν τα ghouls της Παναγίας των Παρισίων. Ακόμα και το ότι το μικρό εκκλησάκι στο εσωτερικό ήταν στραμμένο βορειο-ανατολικά (και όχι ανατολικά) για πολλούς έχει ιδιαίτερη σημασία, όπως και το ότι όταν βρεθείς εκεί νιώθεις μία απέραντη γαλήνη, όπως λένε οι μαρτυρίες πολλών που έχουν βρεθεί μέσα στο θρυλικό κτίριο. Σήμερα, το κτίριο ανήκει στο Βυζαντινό Μουσείο, αφού πρώτα είχε χρησιμοποιηθεί για βεστιάριο της Λυρικής Σκηνής και αφού επέζησε μίας πυρκαγιάς και μίας κλοπής βυζαντινών εικόνων μεγάλης αξίας.

Το κτίριο της οδού Κοραή 4, το μέγαρο της Εθνικής Ασφαλιστικής, σχεδιάστηκε με μεγαλεπήβολα σχέδια που υποβλήθηκαν στην κυβέρνηση πριν γίνει η κατασκευή, η οποία έπρεπε να περιλαμβάνει και αντιαεροπορικά καταφύγια λόγω της θέσης του κτιρίου, στην καρδιά της πόλης. Τα καταφύγια εξοπλίστηκαν ακόμα και με πόρτες από τις οποίες δεν μπορούσαν να εισέλθουν αέρια, σχεδιασμένες από Γερμανούς τεχνικούς στο Βερολίνο. Το 1938 το κτίριο ήταν έτοιμο, μέσα σε γενικό ενθουσιασμό. Διέθετε, εκτός από τα δύο υπερσύγχρονα αντιαεροπορικά καταφύγια, πρότυπους ανελκυστήρες, κεντρική θέρμανση, υπόγεια με τρεις μεταλλικές δεξαμενές νερού, τουαλέτες, δύο μικρά λουτρά και πολλά άλλα. Λίγο μετά την κήρυξη του πολέμου, η κυβέρνηση επίταξε το κτίριο και εγκατέστησε εκεί κρατικές υπηρεσίες – αργότερα έγινε το κέντρο της Γερμανικής Κομαντατούρ με τα περίφημα υπόγειά του να έχουν γίνει κρατητήρια μεταγωγών και ηρωικοί τόποι βασανιστηρίων αντιστασιακών.

Κάπου ανάμεσα στο Λαγονήσι και το Κερατοβούνι, οι θρύλοι λένε ότι, σε διάφορα διασκορπισμένα σημεία, είναι/ήταν κρυμμένος ο αποθεματικός χρυσός της Ελλάδας από την περίοδο των Χριστουγέννων του 1940. Τα σημεία ήταν γνωστά μόνο σε έναν ταγματάρχη που ηγείτο της στρατιωτικής αποστολής η οποία είχε αναλάβει το έργο, και είχε εξαφανίσει όλες τις σηματοδοτήσεις της διαδρομής. Ο ταγματάρχης μετά από λίγες μέρες σκοτώθηκε στο αλβανικό μέτωπο παίρνοντας τα μυστικά σημεία μαζί του. Το Πάνειο όρος, με το παλιό εκκλησάκι και το σπήλαιο του Πανός που φιλοξένησε ακόμα και ομάδες πειρατών που έκρυβαν λάφυρα εκεί, λέγεται ότι κρύβει θησαυρούς…

Ο Γκυ ντε λα Ρος, δούκας της Αθήνας, βοήθησε την πόλη και τους κατοίκους της και απόκτησε φήμη καλού άρχοντα. Το 1308 πέθανε νεότατος από ανίατη ασθένεια. Είχε ζητήσει να τον θάψουν στη μονή του Dalfinet, δηλαδή τη μονή του Δαφνίου. Ο διάδοχός του, Γκωτιέ ντε Μπριέν, επονομαζόμενος «ιππότης του θανάτου», προσπάθησε να πάρει το δακτυλίδι αλλά ήταν αδύνατο να το βγάλει από το χέρι του νεκρού. Έτσι θάφτηκε και το δαχτυλίδι μαζί μ’ αυτόν στο Δαφνί. Στο προαύλιο της μονής υπάρχει και σήμερα επιτύμβιος λίθος, ο οποίος φέρει σταυρό με δύο φίδια και δύο κρίνους.

Οι πανέμορφες πηγές της Πάρνηθας που συνεχίζουν και ξεδιψούν τον πεζοπόρο, περιβάλλονται από θρύλους για ξωτικά, φαντάσματα, νεράιδες, ακόμη και βρικόλακες. Σε μια πηγή από τις πλουσιότερες σε νερό, αυτήν της Κυράς, οι παλιοί έλεγαν ότι το απογευματάκι του χειμώνα, όταν πλέον ο ήλιος χάνεται, ο οδοιπόρος δεν πρέπει να βρεθεί εκεί κοντά γιατί οπωσδήποτε θα συναντήσει το κοριτσάκι με τα άσπρα και τη μητέρα του. Το κοριτσάκι ξεπροβάλλει ανάμεσα από τα σκοίνα της πηγής, είναι ντυμένο στα λευκά και μοιάζει με εικόνα άλλης εποχής. Το κοριτσάκι έρχεται προς το μέρος του οδοιπόρου με απλωμένα χέρια και δάκρυα στα μάτια. Όταν τον πλησιάσει, ξαφνικά χάνεται. Άλλες πάλι φορές εμφανίζεται μία γυναίκα γύρω στα σαράντα, φορώντας κι αυτή ρούχα μιας περασμένης εποχής, που κάτι ψάχνει επισταμένα στους γύρω θάμνους και τα βράχια. Όταν δει τον επισκέπτη της πηγής τον πλησιάζει, αλλά αφού δει ότι δεν είναι αυτός που ψάχνει, τότε ή θυμώνει παίρνοντας μία φοβερή όψη ή αρχίζει να κλαίει και χάνεται ψάχνοντας.

Τα μυστικά της Αθήνας, οι θρύλοι, η σκοτεινή, αθέατη πλευρά της, συνεχίζουν να υπάρχουν ακόμα και σήμερα. Όχι μόνο στα βιβλία αλλά και στη διάθεση του κάθε ενδιαφερόμενου να ψάξει, να ονειρευτεί, να ακολουθήσει άγνωστα μονοπάτια. Χρειάζεται έμπνευση.