Το Abetenim είναι ένα μικρό αγροτικό χωριό λίγο νοτιότερα του κέντρου της Γκάνα. Πρέπει να είναι όμορφο, γεμάτο φοινικόδεντρα όπως δηλώνει και το όνομά του, πράσινο και ήσυχο, με πολλές καλλιέργειες και οικογένειες που περνούν τις μέρες τους κοντά στη γη τους, κάνοντας κυρίως αγροτικές δουλειές. Η περιοχή αντιμετωπίζει βέβαια πλήθος προβλημάτων, από έλλειψη σχολικών κτιρίων και υποδομών, μέχρι μεγάλες κοινωνικές ανισότητες, αφού το ποσοστό αναλφαβητισμού αγγίζει το 98%. Εκεί λοιπόν που το έχουν περισσότερο ανάγκη, θα ταξιδέψουν την ιδέα τους η Πένυ Στεργιοπολύλου, η Λήδα Λιούπη και 40 ακόμα εθελοντές, στην πλειοψηφία νέοι φοιτητές και απόφοιτοι αρχιτεκτονικής, που θα τις βοηθήσουν να κάνουν τα σχέδιά τους πραγματικότητα αναβαθμίζοντας την περιοχή με την ολοκλήρωση ενός νέου σχολικού συγκροτήματος.
Η Λήδα ολοκλήρωσε πριν λίγους μήνες τις σπουδές της στο τμήμα αρχιτεκτόνων μηχανικών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ενώ η Πένυ είναι τελειόφοιτη στο τμήμα. Πριν ένα χρόνο τα κορίτσια υπέβαλαν την πρότασή τους για την οικοδόμηση μίας σχολικής αίθουσας στο Abetenim, στο πλαίσιο ενός διεθνούς διαγωνισμού αρχιτεκτονικής που είχε προκηρυχτεί από την ΝΚΑ Foundation για τον σκοπό αυτό. Η NKA είναι μία μη κερδοσκοπική οργάνωση που δραστηριοποιείται στην Αφρική που επιβλέπει το HA|SC [HAndmade SChool] project, μια πρωτοβουλία με βασικό σκοπό την κατασκευή μιας σχολικής αίθουσας για την αγροτική κοινότητα του Abetenim.
Η πρόταση της Πένυς και της Λήδας για την ανέγερση της σχολικής αίθουσας διακρίθηκε ανάμεσα σε 130 συμμετοχές στον Διεθνή Διαγωνισμό 4th EARTH ARCHITECTURE COMPETITION —School for Ghana, μέχρι που ήρθε η πρόταση να πραγματοποιήσουν το έργο τους, ταξιδεύοντας στην Γκάνα φέτος το καλοκαίρι. Το πρώτο τους αρχιτεκτονικό έργο θα αναβαθμίσει το χωριό, βελτιώνοντας σημαντικά τη ζωή των παιδιών εκεί, δίνοντας παράλληλα την ευκαιρία για πραγματική ανάπτυξη στις αγροτικές κοινότητες της Γκάνας.
Μιλήσαμε με τα κορίτσια για τη μεγάλη προετοιμασία του ταξιδιού και του project που θα πραγματοποιηθεί με τη μορφή workshop από τον Ιούλιο μέχρι τον Σεπτέμβριο. Τώρα κάνουν τα απαραίτητα εμβόλια και παράλληλα αναζητούν χρηματοδότηση και χορηγίες, ψάχνουν εθελοντές, ενθουσιάζονται, κρύβουν καμιά φορά το άγχος και κυρίως ανυπομονούν να ζήσουν αυτή την πρωτόγνωρη εμπειρία.
Πώς καταλήξατε στα σχέδια που υποβάλατε στον διαγωνισμό;
Τα σχέδια θα έπρεπε να περιλαμβάνουν κοιτώνες, σχολικές αίθουσες, γραφεία καθηγητών σε μικρά κτίρια, καθώς η δόμηση στην περιοχή είναι χαμηλής κλίμακας. Έπρεπε να υποβάλουμε την πρότασή μας με βάση αυτά τα δεδομένα και από τα τρία βραβεία και τις πέντε τιμητικές αναφορές που θα δίνονταν, καταφέραμε να διακριθούμε με τιμητική αναφορά. Στη συνέχεια δεχτήκαμε να υλοποιήσουμε την πρότασή μας με τη μορφή ενός εθελοντικού εργαστηρίου, το οποίο τώρα οργανώνουμε μόνες μας με κάποια καθοδήγηση από την διοργανώτρια ΜΚΟ. Για την ακρίβεια θα υλοποιήσουμε μία αίθουσα του σχολικού συγκροτήματος.
Πώς βρήκατε χρηματοδότηση και πώς ακριβώς προετοιμάζεστε μόνες σας για κάτι τόσο μεγάλο;
Η ΝΚΑ μας βοηθάει να επιλύσουμε διαδικαστικά θέματα λόγω γλώσσας και να έρθουμε σε επαφή με την τοπική κοινότητα. Εμείς είμαστε σε αναζήτηση χορηγιών, έχουμε ξεκινήσει καμπάνιες προώθησης για να βρούμε εθελοντές και χρηματοδότηση, γιατί το project δεν χρηματοδοτείται από κάπου. Για να καλυφθούν τα έξοδα των υλικών υπάρχει ένα αρκετά μικρό budget, κάτι που ήταν και στις προϋποθέσεις του διαγωνισμού, όπου έπρεπε να κυμαίνεται σε συγκεκριμένα ποσά. Χρειάζονται βέβαια και κάποια εξειδικευμένα εργαλεία και τεχνίτες, αφού η οικοδόμηση της αίθουσας θα γίνει με τη βοήθεια των εθελοντών και της τοπικής κοινότητας. Οι τεχνικές δόμησης που θα χρησιμοποιήσουμε είναι αρκετά εύκολες και με τη βοήθεια των εθελοντών και κάποιον εξειδικευμένων τεχνιτών θα μπορέσει να χτιστεί ομαδικά. Το συνολικό budget υπολογίζεται γύρω στις 12.000€.
Πώς τα καταφέρατε να διακριθείτε, δηλαδή τι πιστεύετε ότι σας έκανε να ξεχωρίσετε;
Διακριθήκαμε ανάμεσα σε 130 ομάδες και πιστεύω ότι καταφέραμε επειδή κινηθήκαμε στις γραμμές που μας έδινε ο διαγωνισμός, δηλαδή της οικονομικής προσιτότητας, τις περιβαλλοντικές πρακτικές και τα τοπικά υλικά που μας πρότειναν να χρησιμοποιήσουμε, κάτι που έκαναν σε γενικές γραμμές όλες οι ομάδες. Εμείς ίσως καταφέραμε να ξεχωρίσουμε γιατί σχεδιάσαμε χωρίς να υποβαθμίσουμε την αισθητική ποιότητα, χρησιμοποιήσαμε διάφορα αφρικανικά μοτίβα που έχουν στην κουλτούρα τους εκεί και κάναμε μια βαθιά μελέτη για τον πολιτισμό και τον τόπο. Επίσης καταφέραμε να συνδυάσουμε δύο τεχνικές δόμησης, από τη μία τις παραδοσιακές τεχνικές και από την άλλη κάποιες πιο σύγχρονες, όπως τα γυάλινα και πλαστικά μπουκάλια σε συνδυασμό με το πηλώδες χώμα.
Τι άλλες παροχές θα προσφέρει η αίθουσα πέραν της χρήσης της ως χώρος διδασκαλίας;
Η αρχιτεκτονική πρόταση της σχολικής αίθουσας συνάδει με το «πνεύμα του τόπου» και τις πραγματικές συνθήκες υλοποίησης. Ο σχεδιασμός ανταποκρίνεται στο τροπικό κλίμα της περιοχής μέσα από την εφαρμογή περιβαλλοντικών πρακτικών που δημιουργούν άνετες συνθήκες διαβίωσης στο κτίριο χωρίς τη χρήση πρόσθετης παροχή ενέργειας. Επιπλέον, γίνεται συλλογή βρόχινου νερού το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο ως πόσιμο όσο και για την άρδευση μικροκαλλιεργειών. Τα υλικά δόμησης είναι τοπικά, όπως γη (πηλώδες χώμα) και τοπικό ξύλο, ενώ η κατασκευή στηρίζεται σε παραδοσιακές τεχνικές δόμησης. Βασική επιδίωξη είναι η αλλαγή της κοινής γνώμης που υποστηρίζει ότι τα κτήρια από χώμα αντιπροσωπεύουν τη φτώχεια και την ευθραυστότητα. Στόχος είναι να αξιοποιηθούν οι φυσικοί πόροι που είναι ιδανικοί για κατασκευές με βασικό υλικό το πηλώδες χώμα, προκειμένου να ανακαλυφθεί εκ νέου και να εξελιχθεί η καθημερινή αρχιτεκτονική που η τοπική κοινότητα μπορεί να κατανοήσει και να αναπαράγει.
Σε αυτή την προσέγγιση, που βασίστηκε στους τοπικούς πόρους, ενσωματώθηκαν καινοτόμες πρακτικές όπως η χρήση ανακυκλώσιμων υλικών (μπουκάλια) και η εφαρμογή της “Bottle-brick” τεχνικής. Πρόκειται για μια εύκολα εφαρμόσιμη τεχνική που χρησιμοποιεί πλαστικά και γυάλινα μπουκάλια ως υλικά δόμησης και προσφέρει τη δυνατότητα συμμετοχής στην διαδικασία κατασκευής της αίθουσας σε ανειδίκευτο ανθρώπινο δυναμικό, όπως είναι οι εθελοντές και οι κάτοικοι του χωριού.
Ο ντόπιος πληθυσμός θα μπορέσει να αξιοποιήσει στο μέλλον κάποια από αυτές τις τεχνικές;
Η κοινότητα θα διδαχθεί μια καινοτόμα τεχνική που θα μπορεί να επαναλάβει στις μελλοντικές της κατασκευές. Η χρήση των ανακυκλώσιμων υλικών ανταποκρίνεται στις ανάγκες της εποχής μας για την διαχείριση των αποβλήτων και την επανάχρηση, ενώ παράλληλα επιτυγχάνεται η οικονομική προσιτότητα της κατασκευής, βασική συνθήκη για την υλοποίηση του έργου.
Bλέπετε αυτό το εγχείρημα ως φιλανθρωπία;
Το αντιλαμβανόμαστε νομίζω πολυδιάστατα. Από τη μία θα βοηθήσουμε τους ανθρώπους εκεί που το έχουν πραγματικά ανάγκη, αλλά θεωρούμε ότι το γεγονός ότι θα πάμε στο χωριό με κάποιους ανθρώπους από την Ελλάδα και σε συνδυασμό με τη δημοσιότητα που έχει λάβει αυτή η πρωτοβουλία, θα συνεισφέρει επίσης στην ευαισθητοποίηση του κόσμου.Όταν μιλάμε με κάποια παιδιά από τη Γκάνα και μας μεταφέρουν τα όνειρά τους, τα οποία δεν μπορούν να πραγματοποιήσουν, καταλαβαίνουμε ότι πρόκειται να προσφέρουμε κάτι σημαντικό. Ακόμη και όσοι δεν ταξιδέψουν μαζί μας στην Αφρική, θα έχουν μάθει κάτι για τα προβλήματα της ζωής των ανθρώπων εκεί, αλλά και εμείς που θα βρεθούμε στο χωριό θα μάθουμε πολλά πράγματα, που ίσως έχουν θετικά αποτελέσματα και στον δυτικό πολιτισμό κατά κάποιον τρόπο. Θα είναι εμπειρία για εμάς να έρθουμε σε επαφή με τον πολιτισμό της Γκάνας για τρεις μήνες.
Οι γονείς σας πώς το πήραν όταν έμαθαν ότι θα μείνετε για τρεις μήνες σε ένα χωριό της Αφρικής;
«Οι γονείς μου δεν το συνειδητοποίησαν αρχικά, δεν πίστευαν ότι το εννοούσα. Η Λήδα ήταν ίσως λίγο λιγότερο επιφυλακτική από εμένα, αλλά δεν υπήρχε στιγμή που κάποια από τις δύο σκέφτηκε να μην το κάνουμ», λέει η Πέννυ.
Ανασφάλεια δεν έχουμε. Έχουν ξαναγίνει, άλλωστε, εργαστήρια εκεί και παράλληλα με το δικό μας θα τρέχουν και άλλα. Μάλιστα έχουμε έρθει σε επαφή και με αρχιτέκτονες που έχουν κάνει κάτι ανάλογο στο παρελθόν, οι οποίοι μας έχουν μεταφέρει τις εμπειρίες τους κι έτσι είμαστε ενήμερες και λιγότερο ανήσυχες. Σαφώς και ανυπομονούμε, αλλά λόγω του άγχους της προετοιμασίας δεν το έχουμε συνειδητοποιήσει ακόμα.
Υπάρχει ανταπόκριση από ανθρώπους που ενδιαφέρονται να έρθουν ως εθελοντές;
Έχουμε αρκετό κόσμο που ενδιαφέρεται, στην πλειοψηφία τους είναι νέοι, φοιτητές και μη, αλλά και κάποιοι μεγαλύτερης ηλικίας. Δημιουργήσαμε και μια διεπιστημονική ομάδα σαράντα νέων εθελοντών, πολλοί εκ των οποίων προέρχονται από το Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΑΠΘ. Πάντως, δεν είναι απαραίτητες οι τεχνικές γνώσεις, μπορεί να βοηθήσει οποιοσδήποτε έχει καλή διάθεση.
Πώς ακριβώς θα συνεισφέρουν οι εθελοντές που θα βρεθούν το καλοκαίρι στη Γκάνα;
Οι εθελοντές μπορούν να έρθουν και να μείνουν όσο θέλουν, τουλάχιστον όμως δύο βδομάδες, γιατί απαιτείται ένα χρονικό διάστημα εξοικείωσης με τις τεχνικές. Θα μένουν σε ξενώνες στο Abetenim και τα έξοδα υπολογίζονται στα 80€ την εβδομάδα για διαμονή και φαγητό, ενώ 400€ είναι το κόστος συμμετοχής στο εργαστήριο και συνεισφοράς στο εγχείρημα, το οποίο προσπαθούμε να μειώσουμε ή να εξαλείψουμε. Αναζητούμε χορηγίες και συνεργασία με αεροπορικές εταιρείες για να μειώσουμε και το κόστος μεταφοράς. Πρόκειται για μια πρωτοβουλία με κοινωνικό πρόσημο που χρειάζεται τη βοήθεια όλων για να γίνει πραγματικότητα, αφού η χρηματοδότηση του έργου προέρχεται από εκδηλώσεις οικονομικής ενίσχυσης που διοργανώνει η ομάδα, την crowdfunding καμπάνια που έχουμε δημιουργήσει στη διαδικτυακή πλατφόρμα του Generosity και την αναζήτηση χορηγιών.
Τι ονειρεύεστε γι’ αυτό το σχολείο όταν ολοκληρωθεί;
Το όνειρο του αρχιτέκτονα είναι να σκέφτεται ανθρώπους στο κτίριο που έχει σχεδιάσει. Νιώθεις δέος όταν μια ιδέα σου γίνεται πραγματικότητα, πόσο μάλλον όταν πρόκειται για ανθρωπιστική αρχιτεκτονική. Τότε είναι ακόμα πιο συγκινητικό να σκέφτεσαι ανθρώπους να αλληλεπιδρούν και η ικανοποίηση είναι σίγουρα πολύ μεγάλη.
Πληροφορίες για το project, την κατάσταση που επικρατεί στην Γκάνα και ενίσχυση της προσπάθειας, επιλέγοντας κάποιο από τα δώρα εδώ.
Πληροφορίες για τα Fundraising events στο facebook και το site του project.
Τα κορίτσια διοργανώνουν το Σάββατο 22 Απριλίου κι ένα Bazaar οικονομικής ενίσχυσης με σημειωματάρια, τσάντες, postcard και άλλα όμορφα δώρα με άρωμα Αφρικής. Πληροφορίες εδώ.
Έργο: HA|SC project [Handmade School] - Ένα Σχολείο για την Γκάνα, 1η Ιουλίου - 23 Σεπτεμβρίου 2017
Το έργο γίνεται σε συνεργασία με: NKA Foundation, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΑΠΘ και με την υποστήριξη των: Social Dynamo, Kakiousis digital printing.
Μιλήσαμε με τους επικεφαλής του παγκοσμίου φήμης βραβευμένου αρχιτεκτονικού γραφείου, Νατάσα Λιανού και Ερμή Χαλβατζή. Έχουν σχεδιάσει το νέο κτίριο της COSMΟTE TV και το The Orbit
3°
