Τα Reflections of Life του Μενέλαου Κανάκη

Η μαγεία της εξερεύνησης της ανθρώπινης ψυχής αλλά και ο μαγικός κόσμος της μουσικής ανέκαθεν γοήτευαν τον Μενέλαο Κανάκη. Μετά από ενδελεχή αναζήτηση και σπουδές σε διάφορα αντικείμενα, τον κέρδισε η επιστήμη της ψυχολογίας η οποία αποτελεί την επαγγελματική του ιδιότητα, ενώ η αδιάλειπτη ενασχόλησή του με την τέχνη της μουσικής τον βοήθησε να εξελιχθεί σαν ερασιτέχνης μουσικός. Κατάφερε να «παντρέψει» τα ευεργετικά οφέλη της ψυχοθεραπείας με τη συμβολική γλώσσα της μουσικής, η οποία απελευθερώνει το συναίσθημα, επιδρά σε βιοψυχικές λειτουργίες του ατόμου αλλά επίσης αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της κοινωνικής και πολιτιστικής ζωής και πραγματικότητας κάθε λαού. Η δουλειά του, τα χόμπι του και η οικογένειά του είναι οι μεγάλες του αγάπες που του προσφέρουν χαρά και ικανοποίηση και τον ολοκληρώνουν σαν άνθρωπο.

Πριν λίγο καιρό κυκλοφόρησε από την FM RECORDS το δεύτερο ψηφιακό του άλμπουμ με τίτλο «Reflections of Life», με 14 μουσικές ορχηστικές συνθέσεις, που η μελωδία τους δημιουργεί στον ακροατή όμορφες εικόνες καθώς και συναισθήματα ηρεμίας και γαλήνης. Αφιερωμένο στη ζωή με ευγνωμοσύνη για τα καλά αλλά και τα αρνητικά της. Τη ζωή που έχει τους δικούς της τρόπους να μας ωριμάζει και να μας εμπλουτίζει μέσα από τα δύσκολα ακόμα και όταν δεν το καταλαβαίνουμε. Αφιερωμένο στη γυναίκα του την Άννα, με την οποία μοιράζεται τη ζωή του αλλά και την αγάπη του για τη μουσική και σε αγαπημένους του ανθρώπους και σε εκείνους που σημάδεψαν το δρόμο του κάνοντάς τον πιο εύκολο αλλά και πιο δύσκολο, γιατί όπως λέει ο ίδιος «σε κάθε εκδοχή μού δίνουν την ευκαιρία να επιλέγω να γίνομαι καλύτερος και πιο ανθρώπινος».

Το να μιλάς μ' έναν ψυχολόγο είναι πάντα συναρπαστικό γιατί τα θέματα που άπτονται του ψυχικού κόσμου, της αυτογνωσίας, του ασυνειδήτου, του ανεξερεύνητου εαυτού, της συμπεριφοράς αποτελούν για τον άνθρωπο μια αέναη αναζήτηση ερμηνειών, προβληματίζουν, διεγείρουν το ενδιαφέρον κάνοντάς σε να ζητάς να μάθεις όσα περισσότερα γίνεται. Όταν δε ο ψυχολόγος αυτός είναι και μουσικός, η συνομιλία μαζί του είναι ακόμη πιο ενδιαφέρουσα και καλύπτει ένα πολύ πιο ευρύ φάσμα ερωτήσεων.

Η συζήτηση με τον Μενέλαο Κανάκη, έναν νέο, πράο και πολύ ευγενικό άνθρωπο, κράτησε πάνω από δύο ώρες και δεν είχε κάποια συγκεκριμένη δομή. Ήταν όμως μία σκέτη απόλαυση και η συζήτηση πηγαινοερχόταν μεταξύ μουσικής και ψυχολογίας. Ταυτόχρονα όμως ήταν και μία προσέγγιση στην έννοια της ψυχοθεραπείας, μέσω της οποίας γίνεται προσπάθεια «αποκωδικοποίησης» της ψυχής του ανθρώπου με στόχο πάντα την κατανόηση του εαυτού του και των συναισθημάτων του, την αξιοποίηση όσων ανακαλύψει, ώστε να συμμετέχει ενεργά σε αλλαγές της ζωής του προς το καλύτερο.

Η μουσική ήταν πάντα μία έμφυτη έκφραση για τον Μενέλαο Κανάκη και μέσω αυτής απελευθερώνεται, ταξιδεύει, ηρεμεί, αναζωογονείται. Χωρίς να έχει κάνει μαθήματα, μπορούσε από μικρός να παίξει τις μελωδίες που του άρεσαν στα πλήκτρα ή την κιθάρα. Είχε αυτό που λέμε «μουσικό αυτί» και από τα εφηβικά του χρόνια συμμετείχε σε διάφορα μουσικά σχήματα με εμφανίσεις σε μουσικές βραδιές. Τώρα, αν και οι απαιτήσεις της δουλειάς σαν ψυχοθεραπευτής, συνεργάτης του Θεραπευτικού και Εκπαιδευτικού Ινστιτούτου «Αντίστιξη», Συντονιστής Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης του Τομέα Κοινωνικής Πρόνοιας του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού και διατηρώντας δικό του γραφείο, είναι πολλές, βρίσκει χρόνο ν' αφιερωθεί στην άλλη μεγάλη του αγάπη, συνθέτοντας και ενορχηστρώνοντας δική του μουσική και κάνοντας ο ίδιος την επιμέλεια των αντίστοιχων βίντεο. Όπως χαρακτηριστικά λέει: «Εκεί που η αγάπη συνδυάζεται με τον έρωτα γεννιέται η μουσική που για μένα εκφράζεται παίζοντας κιθάρα και πλήκτρα».

Εμπνέεται από τα πάντα, όπως ένα ηλιοβασίλεμα, μία ανατολή, ένα τοπίο, ένα πρόσωπο, ένα γέλιο, ένα δάκρυ, μια ματιά, ένα γεγονός της ζωής. Η γυναίκα του είναι ο πρώτος ακροατής και κριτής, την άποψη της οποίας σέβεται και εκτιμά ιδιαιτέρως

Αφήνοντας για λίγο τη μουσική και επιστρέφοντας στην ψυχολογία, η ερώτηση ήταν για το αν υπάρχει ακόμη το ταμπού για την ψυχοθεραπεία και αν έχει αυξηθεί ο αριθμός των ανθρώπων που ζητάνε επαγγελματική βοήθεια για ν’ αντιμετωπίσουν τη δύσκολη καθημερινότητα με την κατάθλιψη, μία ψυχική πάθηση συνυφασμένη με τον σύγχρονο τρόπο ζωής, να έχει μπει πλέον για τα καλά στο λεξιλόγιό μας.

«Τα ταμπού για την ψυχοθεραπεία έχουν πάψει εδώ και αρκετά χρόνια να ισχύουν και έτσι όλο και περισσότεροι άνθρωποι καταφεύγουν σε ειδικούς ώστε να μπορέσουν να μάθουν πώς να αντιμετωπίζουν άγχη, φοβίες, δυσκολίες στην επικοινωνία κ.ά. που συνδέονται με τις υπαρξιακές αγωνίες και αλήθειες, τις συνθήκες του περιβάλλοντος αλλά και τις διαπροσωπικές και επαγγελματικές τους σχέσεις. Κάθε άνθρωπος μπορεί στη ζωή του να βιώσει κατάθλιψη η οποία, όπως και κάθε σύμπτωμα, έχει αξιοποιήσιμες πληροφορίες ενώ πολλές φορές ο τρόπος που ζούμε παίζει σημαντικό ρόλο στο πώς αυτή ευνοείται ή ακόμα και προκαλείται. Η κατάθλιψη μπορεί να είναι αντίδραση σε κάποιο γεγονός, όπως είναι μία απώλεια, μία αλλαγή στη ζωή μας, ένας θάνατος ή υπαρξιακά ερωτήματα. Αν όμως η καταθλιπτική διάθεση με τα σχετικά συμπτώματα επιμένει, τότε έχει νόημα να αξιοποιηθεί η διεργασία της ψυχοθεραπείας. Τα φάρμακα επηρεάζουν βιοχημικά τον εγκέφαλο ως προς την παραγωγή ουσιών που επηρεάζουν τη διάθεση αλλά, αν οι αιτίες που παράγουν και τροφοδοτούν το πρόβλημα δεν αντιμετωπιστούν και δεν αλλάξουν, η δυσλειτουργία παραμένει».

Στο αν η κατάθλιψη θεραπεύεται η απάντηση είναι αισιόδοξη, «αν ενεργοποιηθούμε και αποφασίσουμε να συμμετέχουμε διαφορετικά στη ζωή μας. Την κατάθλιψη, όπως και την όποια δυσκολία, δεν μπορούμε πάντα να επιλέξουμε να την αποφύγουμε. Μπορούμε όμως να επιλέξουμε το πώς θα τοποθετηθούμε απέναντι σε αυτή. Δεν έχουμε την ελευθερία να διαλέξουμε τις δυσκολίες της ζωής μας, αλλά κανείς δεν μπορεί να μας στερήσει την ελευθερία της προσωπικής στάσης του πώς θα τις αντιμετωπίσουμε. Η θεραπεία στοχεύει όχι απλώς στην ανακούφιση της έντασης των συμπτωμάτων αλλά στην κατανόηση και την αξιοποίηση του εαυτού στην παραγωγή διαφορετικών απαντήσεων σε επίπεδο ζωής. Το θέμα δεν είναι αν θα βιωθεί κατάθλιψη αλλά να μη ζει κάποιος με όρους κατάθλιψης... Μέσα από την αξιοποίηση της διεργασίας της ψυχοθεραπείας ο άνθρωπος μπορεί να χτίσει τη δυνατότητα να γίνει ο ίδιος το "αντικαταθλιπτικό" του...».

Η αυτογνωσία είναι μία διαδικασία δύσκολη και επίπονη αλλά ταυτόχρονα συναρπαστική και ως προς αυτό τον ρώτησα πώς αντιδρούν οι άνθρωποι όταν αγγίζονται ευαίσθητες χορδές τους. «Στον πόνο υπάρχει αντίσταση. Ό,τι αγγιχτεί παράγει αντίδραση. Είναι κατ’ αρχήν ένδειξη ζωής, υπαρξιακή απάντηση. Ακόμη και ο θυμός είναι λυτρωτικός και ο πόνος αξιοποιήσιμος όταν μεταλλάσσονται σε ζωή και αυτό τότε είναι υπέροχο. Το παρελθόν δεν μπορεί ν' αλλάξει, αλλά τα τραύματα μπορούν να γίνουν πηγή σοφίας και ευλογία αν γίνουν αφορμή για τον επαναδιορισμό του "σήμερα". Ο ψυχοθεραπευτής δεν έχει το μαγικό ραβδάκι, ούτε υπόσχεται θαύματα. Η διαδικασία της αυτογνωσίας είναι μία συμπόρευση ανάμεσα στο θεραπευόμενο και τον ειδικό και θέλει χρόνο».

Η συζήτηση συνεχίστηκε για την οικογένεια και τον ρόλο που παίζει στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του ανθρώπου και πιο συγκεκριμένα των παιδιών. Εδώ οι ερωτήσεις είναι απανωτές γιατί, αν έχεις παιδιά, πάντα αναρωτιέσαι αν ήσουν καλός γονιός, αν έχεις χρησιμοποιήσει σωστά τις δυνατότητες που έχεις για τη σωστή ανατροφή τους, τη συναισθηματική τους ανάπτυξη αλλά και τα εφόδια που θα τους δώσεις για ν' αντιμετωπίσουν μετά τη ζωή. «Ο γονικός ρόλος είναι ένας ρόλος γοητευτικός, δύσκολος, υπεύθυνος και σημαντικός, για τον οποίον όμως κανείς δεν έχει εκπαιδευθεί. Συνήθως οι γονείς λειτουργούν με βάση τα βιώματα που είχαν οι ίδιοι σαν παιδιά με τους δικούς τους γονείς και γι' αυτό πολύ συχνά βλέπουν τους εαυτούς τους να αναπαράγουν συμπεριφορές των δικών τους γονιών, ακόμα και αν κάποτε τους ενοχλούσαν. Mε βάση το βίωμα συνήθως αναπαράγουμε το γνώριμο ή, αν κάτι μας έχει δυσκολέψει πολύ στην παιδική ηλικία, μπορεί να πάμε στο ακριβώς αντίθετο σαν τρόπο. Για παράδειγμα εάν κάποιος είχε έναν υπερβολικά αυστηρό πατέρα, μπορεί να γίνει άνευ όρων επιτρεπτικός. Μια δυσλειτουργία όμως δεν αντιμετωπίζεται με την ακριβώς αντίθετη δυσλειτουργία... Η παιδική ηλικία, ιδιαίτερα τα πρώτα πέντε χρόνια, είναι καταλυτική για τη διαμόρφωση του συναισθηματικού κόσμου του παιδιού, γιατί τότε γίνονται οι βασικές καταγραφές και η ψυχική δόμηση που θα αποτελέσουν την προσωπικότητα του αναπτυσσόμενου ανθρώπου». 

Πολλές φορές κατακλυζόμαστε από ενοχές ή αναρωτιόμαστε αν είμαστε ή όχι καλοί γονείς και τι μπορούμε να κάνουμε γι' αυτό, ήταν η επόμενη ερώτηση. «Οι γονείς καθορίζουν την εξέλιξη του ψυχικού κόσμου του παιδιού αλλά αποκλείεται να μην κάνουν λάθη, οπότε δεν κερδίζουμε τίποτα με το να μένουμε στην ενοχή. Η ενοχή γίνεται καθήλωση και ανατροφοδότηση της δυσκολίας με περισσότερη δυσλειτουργία. Αυτό που χρειάζεται είναι το ενδιαφέρον και η ευαισθητοποίηση ώστε να αποκτήσουμε κατάλληλες γνώσεις και να σχετισθούμε διαφορετικά μεταξύ μας και με τα ή παιδιά μας. Τα παιδιά δεν χρειάζονται το τέλειο γονιό αλλά τον ζωντανό και παρόντα γονιό. Ένα ακόμα "στοίχημα" ζωής είναι το να μάθουμε στα παιδιά ότι υπάρχουν κανόνες και όρια και πώς να ζουν μέσα σε αυτά. Μέσα από τα όρια τα παιδιά μαθαίνουν να διαχειρίζονται τις παρορμήσεις τους και τα συναισθήματα ματαίωσης. Δηλαδή αποκτούν δεξιότητες ζωής ώστε να μπορούν αργότερα τα ίδια να πουν "όχι" σε διάφορες καταστάσεις που μπορεί να φαίνονται ελκυστικές αλλά να τα βάζουν σε κίνδυνο».

Συχνά αναρωτιόμαστε πόσα πρέπει να παρέχουμε στα παιδιά μας ή κατά πόσο πρέπει ενδίδουμε στις απαιτήσεις τους. «Η υπερβολική και η άνευ όρων παροχή υλικών αγαθών αντιμετωπίζει πρόσκαιρα και επιφανειακά εντάσεις και δυσφορίες αλλά μακροπρόθεσμα δημιουργεί περισσότερα προβλήματα απ' όσα λύνει. Δεν αφήνει στο παιδί τον απαραίτητο "χώρο" ούτε να καταλάβει αλλά ούτε και να εκφράσει την επιθυμία του. Δεν του δίνει τη δυνατότητα να ξεχωρίσει την παρόρμηση από την επιθυμία. Πολλοί ενήλικοι πραγματικά παιδεύονται γιατί δεν ξέρουν να ακούν τον εαυτό τους και να αναγνωρίζουν τις επιθυμίες τους».

Στο σημείο αυτό, εξέφρασα άλλη μία μεγάλη ανησυχία των γονιών όταν τα παιδιά στην ηλικία των 16 ετών, μεσούσης της εφηβείας, καλούνται να πάρουν αποφάσεις που καθορίζουν κατά κάποιο τρόπο το μέλλον τους. Τι γίνεται με τα παιδιά που δεν ξέρουν τι θέλουν να κάνουν ή είναι κακοί μαθητές; Πώς τα προετοιμάζεις ώστε ν' ανταποκριθούν στις απαιτήσεις μίας ανταγωνιστικής κοινωνίας, η οποία εκτός από την οικονομική κρίση, βιώνει μία κρίση ηθικής και αξιών; Και εδώ πάλι τονίζεται η σημαντικότητα του ρόλου των γονιών. «Αυτό που χρειάζονται τα παιδιά είναι να είμαστε σταθερά δίπλα τους, να τους δείχνουμε την αγάπη μας, να τα αποδεχόμαστε σαν πρόσωπα με τη δική τους ταυτότητα, να τους προσφέρουμε ένα σταθερό συναισθηματικό περιβάλλον και κυρίως να είμαστε εμείς τα καλά πρότυπά τους. Τα παιδιά δεν μαθαίνουν από συμβουλές αλλά βιωματικά. Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουν ότι η μάθηση δεν είναι κάτι το καταναγκαστικό, αλλά μία υπέροχη πορεία προς την προσωπική εξέλιξη και τη δυνατότητα επιλογών. Δεν πρέπει να τα φορτώσουμε με το βάρος των δικών μας ανεκπλήρωτων ονείρων ή προσδοκιών ώστε ν' ανταποκριθούν στις δικές μας προβολές και ανάγκες. Η κατηγοριοποίηση των παιδιών σε καλούς ή κακούς μαθητές είναι μία παγίδα αν η αξιολόγηση γίνεται μόνο με βάση το κριτήριο της βαθμολογίας, γιατί αυτό αδικεί πολλές φορές παιδιά με άλλες δεξιότητες και ταλέντα πέραν της ικανότητας αποστήθισης ή απομνημόνευσης. Σήμερα γνωρίζουμε ότι δεν είναι η νοημοσύνη αλλά η συναισθηματική νοημοσύνη που καθορίζει το πώς μπορεί κάποιος να ζήσει και να σχετισθεί πιο ουσιαστικά ανταποκρινόμενος στις ποικίλες προκλήσεις και δυσκολίες της ζωής».

Από τη συζήτηση δεν θα μπορούσε να λείπει η ερώτηση για την κρίση και για το πώς αυτή έχει επηρεάσει τον Έλληνα και την ελληνική οικογένεια. «Η κρίση έχει επιφέρει επώδυνες αλλαγές στις ζωές όλων μας, αλλά δεν είναι κάτι που έγινε από τη μια μέρα στην άλλη και αυτούς τους λόγους έχουμε να τους κατανοήσουμε αλλά και να τους αξιοποιήσουμε. Η κρίση εκτός από τα αρνητικά έχει και χρήσιμες πληροφορίες να μας δώσει.

Η κρίση έχει όχι μόνο αρνητικά αλλά και θετικά. Δεν είναι τυχαίο που οι Κινέζοι έχουν το ίδιο ιδεόγραμμα για την κρίση και την ευκαιρία. Μέσα στην κρίση αναδείχθηκαν και καλές πλευρές μας όπως η αλληλεγγύη, το νοιάξιμο, η εφευρετικότητα, η ανάπτυξη και ανακάλυψη νέων ικανοτήτων.

Αντίστοιχα θα επηρεάσει τα παιδιά το πώς θα καταγραφεί η κρίση στο πλαίσιο της οικογένειας και τα μηνύματα που θα φτάσουν σε αυτά. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ψεύτικη ωραιοποίηση της κατάστασης. 

Μια και οι ερωτήσεις στα θέματα των παιδιών, των σχέσεων, της κρίσης δεν έχουν τελειωμό και είναι ανεξάντλητες ξαναγυρίσαμε στον κόσμο της μουσικής. Τον ρώτησα από πού εμπνεύστηκε τον τίτλο του καινούργιου του άλμπουμ "Reflection of Life". Όπως λέει, «είναι αφιερωμένο στην ίδια τη ζωή και τις διαφορετικές εκδοχές της. Είναι ένα ταξίδι γεμάτο συναισθήματα και βιώματα τα οποία μεταφράστηκαν σε νότες. Ο τίτλος του κάθε μουσικού κομματιού αποτυπώνει ακριβώς αυτό, όπως το μελωδικό "As long as there is love", σύνθεση φτιαγμένη με αγάπη από αγάπη ή το "δυναμικά τρυφερό και τρυφερά δυναμικό" "Those moments" αφού αξίζει να ζούμε τις στιγμές και όχι απλώς να ζούμε για τις στιγμές. Το ρυθμικό "Black swan" εμπνευσμένο από την ομορφιά η οποία βρίσκεται στη σπανιότητα αλλά για αυτή την σπανιότητα αξίζει η ομορφιά».

Το Μάιο του 2016 κυκλοφόρησε από την FM Records το πρώτο του ψηφιακό άλμπουμ με τίτλο "Moments" με 14 ορχηστρικά κομμάτια όπως το ξεχωριστό «Ακόμα Λίγο» και πολλά ακόμα μελωδικά κομμάτια.

Το 2017 το κομμάτι "Waves" συμπεριλήφθηκε μαζί με συνθέσεις διεθνώς καταξιωμένων ελλήνων καλλιτεχνών (Μίκης Θεοδωράκης, Μίμης Πλέσσας, Ευάγγελος Μπουντούνης, Μιχάλης Κουμπιός κ.ά.) στο επετειακό άλμπουμ της FM Records με ορχηστρική μουσική για τον εορτασμό των 30 χρόνων λειτουργίας της εταιρείας.

Η ώρα είχε περάσει και η πολύ ενδιαφέρουσα αυτή συζήτηση έπρεπε, δυστυχώς, να τελειώσει. Αποχαιρετώντας τον Μενέλαο Κανάκη αισθάνθηκα τυχερή που τον γνώρισα γιατί δεν συναντάς και πολύ συχνά ανθρώπους με αυτή την ευγένεια, φιλοσοφία ζωής, την επαγγελματική κατάρτιση σε συνδυασμό με τη δημιουργική ενασχόληση, όπως αυτή της μουσικής.

Τα λόγια του αντηχούσαν για πολύ ώρα στα αυτιά μου. Απλές κουβέντες, οι οποίες μπορεί να φαίνονται δύσκολες στην εφαρμογή τους. Όπως, όμως, λέει ο ίδιος μπορεί να είναι δύσκολη η προσπάθεια για την αλλαγή, αλλά είναι ακόμα πιο δύσκολο το να ζούμε χωρίς να αλλάζουμε αυτά που χρειάζεται να διορθώνουμε. Καλύτερη λοιπόν η δυσκολία που θα παράγει κάτι καλό από τη δυσκολία που συντηρεί τα προβλήματα και δεν έχει καμία προοπτική ζωής. Δεν μπορώ να μην σκέπτομαι το πόσο πιο όμορφες θα ήταν οι ανθρώπινες σχέσεις και η ζωές μας αν, όπως λέει ο Μενέλαος Κανάκης, «μπορούσαμε να κρατάμε κάτι από την παιδικότητά μας. Να μην ξεχνάμε ότι οι άνθρωποι είναι ο πλούτος γιατί αυτοί δίνουν αξία στα πράγματα και όχι τα πράγματα στους ανθρώπους. Αν αντιλαμβανόμασταν ότι σημαντικό δεν είναι πόσο χρόνια θα ζήσουμε αλλά τι κάνουμε τον χρόνο που μας προσφέρεται, γιατί δεν είναι ο χρόνος που φεύγει αλλά εμείς που φεύγουμε μέσα από τον χρόνο. Ότι ο ευχαριστιακός τρόπος ζωής δεν χαρίζεται αλλά κατακτιέται, δεν προσφέρεται αλλά ανακαλύπτεται και ο κάθε ένας από εμάς μπορεί να επιλέγει τον τρόπο που θα σταθεί απέναντι στη ζωή, τις χαρές αλλά και τις λύπες της, αξιοποιώντας τα μηνύματά της, αλλά και κοιτώντας την πραγματικότητα κατάματα. Αν συνειδητοποιούσαμε ότι οι λύσεις, οι απαντήσεις, οι αλήθειες βρίσκονται μέσα μας, αρκεί να έχουμε τη θέληση να τις αγγίξουμε και να τις επεξεργαστούμε αναλαμβάνοντας την ευθύνη της ζωής μας και του εαυτού μας».

Kαι επιστρέφοντας στο σπίτι, έβαλα ν' ακούσω την υπέροχη μουσική του τελευταίου του δίσκου την οποία τώρα εκτίμησα ακόμη περισσότερο έχοντας γνωρίσει τον ταλαντούχο δημιουργό της.

---

Δείτε περισσότερα για τον Μενέλαο Κανάκη στο site και το facebook