Θάνος Σταθόπουλος, «Η ώρα», Ίκαρος, Αθήνα 2018
Ένα από εκείνα τα δυσταξινόμητα βιβλία που κατακρατούν το απόσταγμα των αναγνώσεων του συγγραφέα ως ερανιστή, ενώ σε ίσο περίπου πλήθος παρέχονται ποικίλες δικές του συνεισφορές υψηλού επιπέδου. Συνιστάται ιδιαίτερα σε επίδοξους/ες συγγραφείς.
Αθηνά Κακούρη, «Ξιφίρ Φαλέρ», μυθιστόρημα, Εστία, Αθήνα 2018
Σε συμπληρωμένη, τελική μορφή, ένα θρυλικό μυθιστόρημα που αναβιώνει υπέροχα την Αθήνα του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Ευτράπελες ανθρώπινες ιστορίες σε διόλου ευτράπελο φόντο, με το Διχασμό προ των πυλών και με απίστευτα ευρηματικά ονόματα των βασικών προσώπων. Από μια μεγάλη κυρία των ελληνικών γραμμάτων. Bonus: θα μάθετε τι σημαίνει η ξεχασμένη έκφραση του τίτλου, πολύ οικεία στους (προ)παππούδες και (προ)γαγιάδες σας.
Θωμάς Κοροβίνης, «Ασλάν Καπλάν», μυθιστόρημα, Άγρα, Αθήνα 2018
Λαϊκό ταξικό ρομάντζο με φόντο τη μεγάλη πυρκαγιά της Θεσσαλονίκης, το 1917, και με όλες τις συμβάσεις του είδους και του συγκεκριμένου χωροχρόνου ακεραιωμένες: έρωτες, μίσος, μοιραίες γυναίκες, ληστανταρσία, πολυεθνικότητα, μπέσα, λαϊκός πολιτισμός, ιστορημένος χρόνος, διαθρησκευτικότητα. Ακόμα, ένα ρέκβιεμ για τη σπουδαιότερη Εβραιούπολη της Ανατολής, για την οποία η μεγάλη πυρκαγιά ήταν μόνο η αρχή του τέλους.
Χρήστος Μηλιόνης, «Καλαμάς κι Αχέροντας», διηγήματα, Κίχλη, Αθήνα Δεκέμβρης 2017.
Ο Μηλιώνης, που πέθανε πέρυσι, ήταν –ανάμεσα στ' άλλα– σπουδαίος διηγηματογράφος, επιπέδου Ζαχαρία Παπαντωνίου, Δημήτρη Χατζή, Γιώργου Ιωάννου ή Μάριου Χάκκα (για να περιοριστώ στους νεκρούς). Το συγκεκριμένο βιβλίο, που είναι νομίζω η σημαντικότερη συλλογή του, επανεκδίδεται με Επίμετρα που υπογράφουν οι Γ. Δ. Παγανός, Αλέξης Ζήρας και Ελισάβετ Κοτζιά. Συλλεκτική έκδοση και για το ακριβοθώρητο μονοτονικό της «Κίχλης».
Παναγιώτης Κονιδάρης, «Άλικος Πάγος», μυθιστόρημα, Λιβάνης, Αθήνα 2017
Σ' ένα πολύ κοντινό μέλλον, μια σειρά δολοφονίες αναστατώνουν την παγωμένη Αθήνα, ενώ ο δολοφόνος αφήνει πάντα κάποια μεταλλικά σύμβολα κοντά στα θύματά του. Ο ντετέκτιβ που αναλαμβάνει να λύσει το πρόβλημα ανταποκρίνεται στα νουαρικά αρχέτυπα: μπερδεύεται ο ίδιος συναισθηματικά (το πρώτο θύμα είναι η πρώην γυναίκα του και νυν βουλευτίνα, μάνα του παιδιού του), αποτυγχάνει, παίρνει αναπάντεχες αλλά και συζητήσιμες βοήθειες, αντιμετωπίζει έντονη διαφθορά συναδέλφων του, αξιοποιεί το τεχνολογικό υπόβαθρο της αστυνομίας, αναπτύσσει σχέσεις παρακάμπτοντας την ιεραρχία και όλα τα σχετικά. Ο Κονιδάρης είναι ακόμα μια ισχυρή απόδειξη ότι το ελληνικό αστυνομικό βιβλίο έχει δυνατό παρόν.
Στρατής Τσίρκας, «Νουρεντίν Μπόμπα», νουβέλα, επανέκδοση Νοέμβρης 2017, Επίμετρο Γιάννης Παπαθεοδώρου, Κέδρος
Δυσεύρετη σήμερα, η νουβέλα αυτή είχε πρωτοβγεί πάλι από τον Κέδρο το 1957 και τούτη είναι η όγδοη έκδοσή της. Κι έχει αξία για όποιον θέλει να ιχνηλατήσει την πορεία του αργότερα μείζονος πεζογράφου, αφού ο Τσίρκας δεν πήγε μεμιάς στις «Ακυβέρνητες Πολιτείες», ούτε στη «Χαμένη άνοιξη».
ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
Χούλιο Κορτάσαρ, «Κουτσό»,μετάφραση - σημειώσεις Αχιλλέας Κυριακίδης, Opera, Αθήνα 2018
Πρόκειται για μια μετάφραση του εμβληματικού μυθιστορήματος από το σημαντικότερο ίσως συγγραφέα της Αργεντινής (η προηγούμενη ήταν του Κώστα Κουντούρη, στον οποίο, όπως άλλωστε και στην άρτι απελθούσα Έφη Καλλιφατίδη, αφιερώνει τη μετάφρασή του ο Κυριακίδης). Το ογκώδες αυτό μυθιστόρημα (1964) είναι ένα μοντερνιστικό έπος, που αναφέρεται σχεδόν στα πάντα, περιλαμβάνεται στον «Κανόνα» των λογοτεχνικών επιτευγμάτων του 20ού αιώνα, διαιρείται σε τρία μέρη (ο υπότιτλος του τρίτου είναι «Κεφάλαια παραβλέψιμα»!) και μπορεί να διαβαστεί με την «κανονική» σειρά, με τυχαία σειρά ή και με βάση ένα Πίνακα Οδηγιών, που τον προτάσσει ο συγγραφέας στην αρχή, ανακατεύοντας τ' αριθμημένα κεφάλαια.
Τζόνθαν Λίτελ, «Ευμενίδες», μυθιστόρημα, μετάφραση (από τα γαλλικά) - σημειώσεις Άγγελος Φιλιππάτος, Λιβάνης, Αθήνα, επανέκδοση 2018
Δύσκολα μπορεί να σκεφτεί κανείς συγγραφικό ντεμπούτο πιο δυνατό από αυτό εδώ, που ο γαλλοαμερικάνος συγγραφέας έβγαλε λίγο πριν κλείσει τα 40 του. Πρόκειται για την ιστορία ενός μορφωμένου αξιωματικού των SS, που, σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση κι ενώ πλέον είναι ένας αξιοσέβαστος βιομήχανος στη μεταπολεμική Γερμανία, θυμάται όλη την απάνθρωπη δράση του στη διάρκεια του πολέμου, που κορυφώνεται με μια τελική (και απρόσμενη) δολοφονία στο Βερολίνο τον Απρίλη του 1945, λίγο πριν το καταλάβουν ολοκληρωτικά οι Σοβιετικοί, σε ένα αξέχαστο καταληκτικό κεφάλαιο. (Ευχαριστώ, Γιάννη Τσάκαλε, που μου σύστησες το βιβλίο). Εξαντλημένο από χρόνια, ξαναβγήκε μόλις.
Νιντιέ Ντεκουάν, «Η Υπηρεσία κήπων και λιμνών», μυθιστόρημα, μετάφραση Ιφιγένεια Μποτουροπούλου, Στερέωμα, Αθήνα 2018
Στη μεσαιωνική Ιαπωνία, μια νεαρή κι εύθραυστη χήρα αναλαμβάνει να συνεχίσει το έργο του άντρα της: μόνο που εκείνος ήταν ένα σπουδαίος ψαράς και η δουλειά του ήταν να φέρνει κυπρίνους από τις ιερές λίμνες στο βασιλικό παλάτι. Να λοιπόν ένα βιβλίο με πρωτότυπο τίτλο, θέμα και εξέλιξη, όπου ωστόσο το ύφος, σαν ψιλοδουλεμένο χειροποίητο χαλί, έχει ίσως μεγαλύτερο ενδιαφέρον από το περιεχόμενο. Ακόμα, το μυθιστόρημα βγήκε μόλις τον προηγούμενο χρόνο και μεταφράζεται στην Ελλάδα αμέσως − εύγε.
Ζορζ Σιμενόν, «Ο Μαιγκρέ κι ο νεκρός του»,μετάφραση Αργυρώ Μακάρωφ, Άγρα 2018
Ακόμα ένα διαμάντι στην εξαίρετη αστυνομική σειρά της «Άγρας», που συνεχίζει επάξια τα κόκκινα βιβλία τσέπης των εκδόσεων «Ατλαντίς - Πεχλιβανίδης» και τα κίτρινα του «Γαλαξία». Εδώ ο επώνυμος ήρωας, ένας από τους πιο αναγνωρίσιμους αστυνομικούς στην ιστορία του είδους, κινείται στο μεταπολεμικό Παρίσι και στη γαλλική επαρχία, προσπαθώντας να σώσει υποψήφια θύματα και μπλέκοντας με πρώιμες συμμορίες Ανατολικοευρωπαίων. Όλα τα λεφτά α) στο προτελευταίο κεφάλαιο, όπου αναφέρονται μερικά από τα σημαντικότερα νυχτερινά κέντρα του Παρισιού β) στο εξώφυλλο, όπου ο Βρετανός κωμικός Ρόουαν Άτκινσον έχει πειστικότητα στο ρόλο του επιθεωρητή (από πρόσφατη τηλεοπτική σειρά). Για τη χαλκέντερη Αργυρώ Μακάρωφ, ό,τι και να πει κανείς λίγο είναι.
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες, «Η μορφή των λειψάνων», μυθιστόρημα, μετάφραση Αχιλλέας Κυριακίδης, Ίκαρος, Αθήνα 2017
Με αφορμή πολιτικές δολοφονίες συμπατριωτών του πολιτικών του 20ού αιώνα, αλλά και του προέδρου των ΗΠΑ Τζον Φ. Κένεντι, ο κολομβιανός συγγραφέας επινοεί τον εαυτό του ως αφηγητή και κεντρικό πρόσωπο του βιβλίου του, συσχετίζοντας τα πάντα με τα πάντα. Με τον ισχυρισμό πως «δεν υπάρχουν συμπτώσεις» αναπτύσσει και ταυτόχρονα υπονομεύει θεωρίες συνωμοσίας. Ο προσεκτικός αναγνώστης θα βρει και κάποιες αναλογίες με την προ του 1974 Ελλάδα.
Αλμπέρ Καμύ «Ο πρώτος άνθρωπος», ημιτελές μυθιστόρημα, μετάφραση – σημειώσεις Ρίτα Κολαϊτη, Καστανιώτης, Δεκέμβρης 2017
Το βιβλίο που βρέθηκε εν μέρει γραμμένο κι εν μέρει σε σημειώσεις μέσα στο στουκαρισμένο (1960) αυτοκίνητο του μεγαλύτερου γάλλου συγγραφέα του προηγούμενου αιώνα, αποκαταστάθηκε όσο γινόταν και κυκλοφορεί τώρα στα ελληνικά. Με πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία, μαζί με δυο γράμματά του από και προς τον αγαπημένο του δάσκαλο στο Αλγέρι. Ωραία δουλειά της μεταφράστριας.
Χανς Γιάκομπ Κρίστοφελ φον Γκρίμελσχάουζεν, «Σιμπλίκιος Σιμπλικίσιμος»,μυθιστόρημα, μετάφραση από τα γερμανικά του 17ου αιώνα- Σχόλια - Πίνακας τοπωνυμίων - Επίμετρο Γιάννης Κοίλης, Εξάντας, Αθήνα 2018.
Μιλάμε για ένα από τα βιβλία πάνω στα οποία στηρίχτηκε το ξεκίνημα της ευρωπαϊκής μυθιστοριογραφίας, στο ίδιο επίπεδο όπως «Οι θρύλοι του Καντέρμπερι», ο «Γαργαντούας», «Ο δον Κιχώτης», «Ο Ροβινσώνας Κρούσος», και πάντως πριν από «Τα ταξίδια του Γκάλιβερ» ή τον «Τρίστραμ Σάντι». Τα έχει όλα: πόλεμο, φιλοσοφικούς διαλόγους, λαϊκή θυμοσοφία, προλήψεις, θρησκοληψία, έρωτα, σάτιρα, ενδοαφηγηματικές αφηγήσεις, ποικίλους θανάτους, εξουσιομανία, περιπέτεια κ.λπ. Κατατοπιστικότατο το δοκίμιο του μεταφραστή στο τέλος και πειστική η απόφασή του να χρησιμοποιήσει απλοϊκό γλωσσικό ύφος: σιμπλικίσιμος (= απλοϊκότατος) ήταν αυτός.
Φόλκερ Κούτσερ, «Το βρεγμένο ψάρι», μυθιστόρημα, μετάφραση - υποσημειώσεις - ιστορικές και τοπογραφικές διευκρινίσεις Τάσος Ψηλογιαννόπουλος, Ποικίλη στοά, Αθήνα 2017
Αυστηρά χρονολογημένο (μέσα σε περίπου δύο μήνες, 28 Απριλίου - 21 Ιουνίου 1929) και εντοπισμένο (Βερολίνο), το αξιοσημείωτο αυτό αστυνομικό μυθιστόρημα ανοίγει με μια αυτοκτονία, προχωρά εισάγοντας στο αναγνωστικό κοινό τον στη συνέχεια δημοφιλή επαρχιώτη αστυνομικό Ρατ και κλείνει με κάτι που εμφανίζεται ως «Ολόκληρη η αλήθεια» (ο ειρωνικός τίτλος του τρίτου μέρους) έχοντας προλάβει να συμπεριλάβει ενδιάμεσα όλα τα αναμενόμενα συστατικά της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης: πολιτική αβεβαιότητα, οικονομική κρίση, χώρους διασκέδασης, ναζιστές, κομουνιστές, λευκούς Ρώσους, κατασκόπους − και τον Ρατ να ψάχνει με τη βοήθεια της απαραίτητης γυναίκας, ενώ κάποιοι άλλοι ψάχνουν και τον ίδιο. Λειτουργεί και σαν λεκτικός χάρτης Βερολίνου.
Συλλογικό έργο. «Ιστορίες μαθηματικής φαντασίας», επιλογή - μετάφραση Χριστόδουλος Λιθαρής, πρόλογος Τεύκρος Μιχαηλίδης, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2018
11 υπέροχες ιστορίες, η μια καλύτερη από την άλλη, απόλυτα κατανοητές ακόμα και από ανθρώπους με άγνοια των Μαθηματικών και /ή της Επιστημονικής Φαντασίας. Ανθολογούνται από ονόματα - κολοσσοί (Άρθουρ Κλαρκ, Λάρι Νίβεν, Άλφρεντ Μπέστερ, Ρόμπερτ Χάινλαϊν μέχρι Χένρι Γκρος, για τον οποίο σημειώνεται ότι «Δεν υπάρχει καμία πληροφορία»), ενώ από επιστημονική άποψη τα κομμάτια βασίζονται σε ποικίλους μαθηματικούς κλάδους.
ΠΟΙΚΙΛΑ
Τζέιμς Ντέιβιντ Βανς, «Το τραγούδι του Χιλμπίλη», μετάφραση Αριστείδης Μαλλιαρός, Δώμα - Βιβλία στην Αθήνα, Αθήνα 2018
Ένα λευκό αγόρι μεγαλώνει ανάμεσα στους λόφους του Κεντάκι (χιλμπίλης) και το Μίντλταουν του Οχάιο, με μια πολύ αγαπημένη αδερφή, μισοπαρατημένο αρχικά από τον πατέρα του και με μισοπρεζόνα μάνα, κατά βάση με την ευθύνη του παππού και της γιαγιάς. Ενάντια σ' όλα τα προγνωστικά, τελειώνει το Λύκειο, σπουδάζει Νομικά στο Γέιλ, «πετυχαίνει» και γράφει μια πρώιμη αυτοβιογραφία στα τριάντα κάτι του, ανακατωμένη με ελάχιστα στοιχεία από επιστημονικές έρευνες, με τρόπο όμως που δεν ικανοποιεί ούτε τους επικριτές, ούτε τους υπέρμαχους του αμερικάνικου ονείρου. Πώς είπατε; (Στο συνάδερφο Τάκη Σκριβάνο χρωστάω τη γνωριμία με το σπουδαίο αυτό βιβλίο, το καλύτερο που έχω διαβάσει τελευταία για τις σύγχρονες ΗΠΑ).
Τζουζέπε Κατοτσέλα «Μη μου πεις ότι φοβάσαι», μυθιστορηματική σχεδόν-βιογραφία, μετάφραση Άννα Παπασταύρου, Κριτική, Αθήνα 2018
Η σχεδόν αληθινή ιστορία της Σαμίας, από το Μογκαντίσου της Σομαλίας, που γεννήθηκε ταλέντο στο τρέξιμο κι ελπίζει να προπονηθεί γερά, να πάει στην Ολυμπιάδα του Λονδίνου το 2012 και να κερδίσει σα Σομαλή, μουσουλμάνα και γυναίκα. Περνάει μια απίστευτη Οδύσσεια φαλλοκρατίς, πολέμων και άλλων φανατισμών, μέχρι να μπορέσει να φτάσει στη Λιβύη και να περάσει στην Ιταλία κι από κει στον τελικό της προορισμό. Στο τέλος, ο συγγραφέας βάζει μερικά (πικρά) πράγματα στη θέση τους. Βιβλίο που θα έπρεπε να διαβάσουν όλοι όσοι νομίζουν ότι οι πρόσφυγες έρχονται με σκοπό μολύνουν την Αγία Ευρώπη μας.
Λεωνίδας Χατζηπροδρομίδης, «Το νεκροταφείο των ιδεών 1917 - 2017», πρόλογος Πέτρος Παπασαραντόπουλος και συγγραφέας, Εισαγωγή συγγραφέας, Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2017
Εξετάζοντας συστηματικά τις μαρξικές ιδέες κι εφαρμογές, από τον Μαρξ μέχρι τον Στάλιν, ο γνωστός διανοητής δείχνε με πειστικότητα αρχικά τα αδιέξοδα και στη συνέχεια τα εγκλήματα. Ιδιαίτερο είναι το κεφάλαιο 4 που αφορά το ΚΚΕ, καταλήγοντας στο ότι ήταν πλήρως εξαρτημένο από τη σταλινική Μόσχα, καθώς και το 5, με τον εύγλωττο τίτλο: ΣΥΡΙΖΑ: Η πρώτη και τελευταία φορά «αριστερά».
Δημήτρης Μανιάτης, «Πάνος Γαβαλάς, μια φωνή όλο φως», Λιβάνης, Αθήνα 2018. Βιογραφία συν πλήρης δισκογραφία (637 τραγούδια, αλφαβητικά με βάση τον τίτλο, σε επιμέλεια Αντώνη Κόντου) του γνωστού λαϊκού τραγουδιστή και συνθέτη (1926 - 1988). Μεγάλη έρευνα, με πολλές μαρτυρίες ανθρώπων που τον γνώρισαν, συν πλούσιο φωτογραφικό υλικό.
Ίρις Αυδή - Καλκάνη, «Αλεξάνδρα Κολοντάι (1872-1952) Η αυτοβιογραφία μιας δυναμικής ρωσίδας επαναστάτριας και η εποχή της», Γκοβόστης, Αθήνα 2018
Υπήρξε εποχή που οι κομουνιστές δεν είχαν τις σταλινικές θέσεις που και σήμερα υποστηρίζει το ΚΚΕ για ερωτικά - σεξουαλικά ζητήματα: ζητούσαν σεξουαλική απελευθέρωση της γυναίκας, αγωνίζονταν για ελεύθερο έρωτα, ανέχονταν την ομοφυλοφιλία κ.λπ. Εκπρόσωπος εκείνης της εποχής ήταν η Κολοντάι, και γι' αυτό ακριβώς διώχτηκε από τη Σοβιετική Ένωση σε διπλωματικές θέσεις στο εξωτερικό − πράγμα που της έσωσε τη ζωή. Το παρόν βιβλίο, γραμμένο το 1926, κλείνει με τη διακήρυξη ότι «η πλήρης απελευθέρωση της εργαζόμενης γυναίκας και η δημιουργία μιας νέας ηθικής θα είναι πάντα ο μέγιστος σκοπός της δράσης μου και της ζωής μου».
Ρωτήσαμε 10 προσωπικότητες από τους χώρους των τεχνών, των βιβλίων, της πολιτικής και της ακαδημαϊκής ζωής να μας μιλήσουν για τα τρία βιβλία που διάβασαν και αγάπησαν περισσότερο μέσα στο 2024. (Έχουμε κι ένα έξτρα. Κι είναι, φυσικά, ποίηση.)
«Προσπάθησα να γράψω ένα ποίημα που δεν παραιτείται, δεν παραδίδεται, δεν σηκώνει αμαχητί τα χέρια ψηλά, δεν το βάζει στα πόδια μπροστά στην αγριάδα και τη σκληρότητα της ζωής και της εποχής»
Το βιβλίο του, με τον τίτλο «Στον ίδιο δρόμο», είναι από κάθε άποψη ένα γοητευτικό ανάγνωσμα. Τόσο γιατί αφηγείται μια γοητευτική ζωή, όσο και γιατί είναι γοητευτική η γραφή του.
Ο τόμος αριθμεί τον εικοστό τρίτο της σειράς «Ο Κύκλος των Μουσείων», μιας εκδοτικής πρωτοβουλίας η οποία αποτελεί μακρά πολιτιστική συνεισφορά στο πλούσιο αρχαιολογικό απόθεμα της Ελλάδας.
11°
Στρατής Τσίρκας, «Νουρεντίν Μπόμπα», νουβέλα, επανέκδοση Νοέμβρης 2017, Επίμετρο Γιάννης Παπαθεοδώρου, Κέδρος
Νιντιέ Ντεκουάν, «Η Υπηρεσία κήπων και λιμνών», μυθιστόρημα, μετάφραση Ιφιγένεια Μποτουροπούλου, Στερέωμα, Αθήνα 2018
Λεωνίδας Χατζηπροδρομίδης, «Το νεκροταφείο των ιδεών 1917 - 2017», πρόλογος Πέτρος Παπασαραντόπουλος και συγγραφέας, Εισαγωγή συγγραφέας, Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2017
